Kabir Abu Bilaal maaha borofisarkaaga caadiga ah ee jaamacada Nigeria – wuxuu leeyahay shaqo labaad oo alxan ah oo ku taal waqooyiga magaalada Zaria.
Alxanka ayaa si weyn loogu arkaa shaqo yar oo Nigeria oo dhan ah, wuxuuna dad badan ka yaabiyay – gaar ahaan asxaabtiisa – isaga oo furay aqoon-isweydaarsi u gaar ah oo alxanka ah oo dhalinyaro lagu barayo.
“Kama xishoon inaan ka shaqeeyo alxanka inkasta oo aan ahay borofisar,” ayuu u sheegay BBC. “Lacag badan ayaan ka helaa alxanka.”
50-jirkan waxa uu wax dhigaa oo kormeeraa ardayda cilmi-baadhista ah ee kuliyadda injineeriyadda ee Jaamacadda Ahmadu Bello University, oo ah tan ugu weyn Nigeria, kana mid ah jaamacadaha ugu caansan.
Waxa uu halkaasi ka shaqaynayay muddo 18 sano ah oo uu ku daabacay buugaag badan oo ku saabsan cilmiga fiisigiska iyo injineernimada korontada.
Prof. Yuusuf Jubriil oo ay isku hayb yihiin ayaa sheegay in asxaabtoodu ay u arkaan wax lala yaabo: “Bulshadu waxay naga dhigtaa inaan u malayno in qof uu aad ugu weyn yahay shaqooyinka qaar, runna maaha.
“Waxa uu sameynayaa maaha wax bahdil ah ee waa wax lagu amaano, waxaana rajeynayaa in kuwa kale ay wax ka bartaan”.
Prof Abu Bilaal waxa uu aqbalay in dadka gaar ahaan kuwa qalin jabiyay looga baahan yahay in ay maskax furan ka muujiyaan sida ay noloshooda u maareeyaan.
“Waxbarashadu maaha in ay joojiso in qofku uu qabto shaqooyinkan oo kale, waxaan la yaabay in ay jiraan dad haysta shahaadada koowaad oo shaqo sidan oo kale ah u helaan.”
Erayadiisa waxay leeyihiin dhawaaq-sida laga soo xigtay Stutern’s Nigeria Graduate Report, in ka badan 40% ardayda qalin jabisay ayaa ku guuldareysta inay shaqo ka helaan Nigeria, oo ah dalka ugu dadka badan Afrika.
Waxa la sheegay in ardayda ka qalin jebisa Jaamacadaha Nigeria in ka badan boqolkiiba 40% in aanay shaqo helin.
Sanadkii 2022, Abu Bilaal waxa loo dalacsiiyay inuu noqdo borofisar, wuxuu u guuray dhismayaal waaweyn isaga oo ganacsi badan ka helay magaalada jaamacadda.
Tani waxay u sahashay in uu soo iibsado qalab badan oo uu qabto shaqooyin waaweyn, iyada oo macaamiishu ay ka codsadeen inuu sameeyo waxyaabo ay ka mid yihiin albaabada birta ah iyo daaqadaha.
Prof Abu Bilaal waxa uu sheegay in shaqadii alxanka ay u ogolaatay inuu isku filnaado oo uu xataa awood u yeesho inuu iibsado gaadhi la isku halayn karo – Mercedes.
Wakhtiyada jilicsan, xitaa wuxuu caawiyay kuwa ka xanaaqay xirfadiisa.
“Markii macalimiinta jaamacaduhu ay shaqo joojin sameeyeen sideed bilood 2022-kii oo aan mushaar la’aan, waxaan mar walba lacag ku heli jiray shaqadan awgeed, dhowr saaxiibo ah ayaa iigu yimid caawimaad.”
Prof Abu Bilaal waxa uu rajaynaya in uu dadka kale ku dhiiri geliyo in ay qabtaan shaqooyin la mid ah kuwa uu qabto.
“Wax badan ayaan ka bartay joogitaanka aqoon-is-weydaarsiga, alaab badan ayaan hadda isku alxan karaa,” ayuu yidhi Jibriil Aadam oo 18 jir ah.
“Xitaa haddaanu nahay tababarayaal, wuxuu nasiiyaa 10,000 oo naira bishiiba iyo gunno maalinle ah oo cunto ah.”
Aqoonyahanka ayaa sidoo kale go’aamiyay in shantiisa caruur ah aanay noqonin kuwa wax baranaya: “Waxaan keenaa inta badan maalmaha fasaxa ah si aan u eego sida loo sameeyo. Waxaan rabaa inay bartaan si ay maalin uun u awoodaan inay sameeyaan.”
Prof Abu Bilaal shaqadiisa wadajirka ah ayaa ku habboon isaga, maadaama uu awood u leeyahay inuu qaato doorkiisa macalinimo ee labada dhinac: “Waan jeclahay inaan bixiyo aqoonta.”