Todobaadkan barnaamijka caafimaadka Wargeysyadda Dawan waxa aynu ku soo qaadanaynaa Cudurka Jadeecada, kaasi oo uu todobaadkii hore ku dhawaaqay Agaasimaha guud ee wasaaradda horumarinta caafimaadka Somaliland in uu ka dilaacay dalka isla markaan oo soo ritay dad badan.
Qormadeena caafimaad EE todobaadkan waxa aynu bulshada ugu bayaamin doonaa cudurka Jadeecada, siyaabaha loo kala qaado, waxyaabaha lagu daweeyo iyo sida uu qofku uga hortagi karo.
Inta aynu Qormadeena ku jirno waxa aynu si faahfaahsan u sharixi doonaa cudurka Jadeecada, taasi oo aynu isku dayi doono in bulshadu u fahmaan si wanaagsan waxna ka baran karaan.
Haddaba Cudurka Jadeecadu waa xanuun la kala qaado oo fayrus keeno oo ku faafa hawada oo qofku qufac iyo hindhiso yeesho. Waana caabuq uu talaal baajin karo.
Waa maxay calaamadaha jadeecadu?
Calaamada cudurka jadeecada waxay badanaa timaada marka hal ilaa laba todobaad kadib qofku la kulmo cid qabta. Jadeecadu waxay ku bilaabantaa duuf sanka ah, qufac, indhaha oo casaan noqda (conjunctivitis). Dhibco yaryar oo cadaan ah oo kasoo baxa afka wixii ka danbee sadex maalmood marka calaamadaha la arko oo ay la socoto xumad yar (101-102°F). Finan badan ayaa ka soo yaaca iyo xumad badan (104°F) ayaa timaada sadex ilaa shan maalmood kadib marka calaamadaha la arkay.
Finanku waxay bilaabmaan inay yeeshaan meelo casaan ah oo wajiga ah oo kadibna waxay ku faafaan jidhka intiisa kale.
Dhibaatooyinka cudurka jadeecada waxaa kamid ah caabuqa sanbabka (pneumonia) kaas oo u baahan kara in Cisbitaalka qofka la dhigo waana sababaha ugu waawayn ee ay u dhintaan jadeecada carruurtu. Sidoo kale Barar maskaxda ah (encephalitis) ayaa iman kara, kaas oo horseedaya suuxdin, dhago beeli rasmi ah ama laxaad la’aan garaadka ah.
Sidee ayay Caruurtu ku qaadi karaan jadeecada?
Jadeecadu badanaa waxaa keena fayrus faafa oo ku dhaca tobankii qofka sagaal qof ee aan laga talaalin. Fayruska jadeecadu waxa uu ku gudbaa hawada oo qufac iyo hindhiso. Carruurta qaaday jadeecadu waxay soo neefsadaan hawo uu la socdo ama marka ay taabtaan meel waxay way ku reebaan iyo marka ay taabtaan indhahooda, sankooda, ama afkooda. Dadku waxay dadka kale qaad siin karaa laga bilaabo maalinta ay finanka yeeshaan oo waxay qaadsiin karaan dadka maalintaa afraad wixii ka danbeeya oo dhan.
Sida loo dawaynayo jadeecada?
Ma jiro dawo fayruska lagu dilo uu u gaar ah oo lagu dawayn karo caabuqa jadeecada. Fiitaamiin A ayaa ka hortagi kara in mushkilad darani timaado oo carruurta fiitaamiin A doodu hoos u dhacdo ee uu ku dhaco caabuqa jadeecadu. Fiitaamiin A kama hortago ama ma daweeyo jadeecada.
Maxay Qoysku samayn karaan si ay uga hortagaan jadeecada?
- Talaalka MMR ayaa ah qaabka ugu wanaagsan ee la iskaga ilaalin karo jadeecada. MMR waa talaal amaan ah oo wax ku ool ah. Laba xadi oo MMR ah ayaa boqolkiiba 97 ka hortagi kara jadeecada. Eeg diiwaankaaga caafimaadka iyo ka qoyskaaga si aad u xaqiijiso in MMR iyo talaalada kale aad qaadateen. Carruurtu waxay u baahan tahay laba xadi oo talaalka MMR ah; xadiga kowaad waxaa la siiyaa markay yihiin 12-15 bilood jir ka labaadna waxaa lasiiyaa markay lix sano jir yihiin.
- La soco oo marka hore qorshee haddii qoyskaagu uu diyaar u yahay inuu safar caalami ah galo. Caruurta dhallaanka ah ee 6 bilood ka yar waxay qaadan karaan talaalka MMR kahor inta ayna safrin si looga ilaaliyo. Caruurta waawayn waxay sidoo kale u qalmi karaan inay qaataan xadiga labaad ee talaalka MMR mudo ka horeysa wakhtii balanta. Kala hadal dhakhtarkaaga daryeelka kowaad wixii khatar ah ee carruurtu kala kulmi karaan socdaalka.
- Waxaa dhici karta inay jiraan xubno qoyskaaga ah oo aan lasiin karin talaalka MMR, oo ay ku jiraan carruurta dhallaanka ah, dumarka uurka leh iyo kuwa leh nidaamka difaaca jidhka ee diciifka ah. Dadka aan la talaalin waa inay iska ilaaliyaan inay la kulmaan dadka qaba jadeecada afar maalmood ka hor iyo afar maalmood kadib marka ay calaamadaha yeeshaan. Haddii qofkaa uu aad ay la kulmaan, la xidhiidh daryeelka caafimaad bixiyaha kowaad ee ilmahaaga si aad ugala hadasho dheecaanka difaaca jidhka hadii uu u baahan yahay.
