Dadka reer Somaliland waxay mudan yihiin caddaaladda iyo in la abaal-mariyo
Washington (Dawan) Machadka cilmi-baadhista Maraykanka (The Heritage Foundation) ayaa dawladda Maraykanka u soo jeediyay in ay aqoonsato madax-bannaanida Jamhuuriyaddas Somaliland, isla markaana ay dawladdu xaqiijiso taageerada ay u hayo dimuqraadiyadda iyada oo la abaal-mariyo deggenaanshaha Somaliland
Warbixinta oo uu diyaariyay Joshua Meservey oo ah diblumaasi sare oo falanqeeya arrimaha siyaasadda Afrika iyo Bariga Dhexe oo ka tirsan Machadka cilmi-baadhista Maraykanka, ayaa lagu soo bandhigay in wakhti xaadirkan looga baahan yahay dawladda Maraykanka in ay la timaado siyaasad wax ku ool ah, isla markaana ay aqoonsato Somaliland.
Warbixinta Mac-hadka cilmi-baadhista Maraykanka (The Heritage Foundation) oo dhamaystiranina waxa ay u qornayd sidan:- “Waa in dawladda Maraykanku ay aqoonsato Jamhuuriyadda Somaliland in ay tahay dal madax -bannaan. Ficil ahaan, dhulka Somaliland hadda ma aha kamana tirsana Soomaaliya. Xaqiiqada jirta ayaa u oggolaan doonta Washington inay ka abuurto siyaasad wax ku ool ah gobol muhiim ah.
Xidhiidh adag oo lala yeesho Somaliland madax-bannaan. Waxay u oggolaan doontaa Mareykanka inuu si wanaagsan u taageero Somaliland oo sii xoojinaya, dimuqraadiyadda. Somaliland oo madax -bannaan waxay noqon doontaa lamaane deggan oo aan halis badan ugu jirin inay la kulmaan buuqa ka xanaajinaya danaha Mareykanka meelo kale oo gobolka ka mid ah. Dadka reer Somaliland waxay mudan yihiin caddaaladda iyo in la aqoonsado ku dhaqanka madaxbannaanida ee soddonka sano ahayd, waana in loo oggolaadaa inay ka fogaadaan cillad-darrada koonfurta Soomaaliya ee hortaagan horumarkooda.
Maraykanku waa inuu aqoonsadaa tan oo uu dhisaa siyaasad ku salaysan xaqiiqda oo si fiican ugu adeegta danaheeda istiraatiijiyadeed u heellanaanta dimuqraadiyadda iyo gaadhsiinta caddaaladda ixtiraamidda rabitaankeeda xooggan ee joogtada ah ee madaxbannaanida Somaliland.
Dhulka Jamhuuriyadda Somaliland wuxuu ku fadhiyaa mid ka mid ah dhulka ugu muhimsan istiraatiijiyad ahaan. Sidaas oo ay tahay saamaynta ay Beijing ku yeelatay, gaar ahaan Jabuuti, waxay halis ku tahay awoodda Mareykanka ee ah inuu difaaco danaheeda halkaas.
Aqoonsiga Somaliland waxay u oggolaan doontaa Mareykanka inuu iskaashi la yeesho dhulka kaas oo Washington siin doona xayndaab ay kaga hortagto inay sii xumaato mowqifkeeda Jabuuti. Hargeysa (caasimadda iyo magaalada ugu weyn Somaliland), oo ku dhawaad keli ku ah Afrika, ayaa durba muujisay rabitaankeeda ah inay ka hor timaaddo Beijing markii ay aasaastay xidhiidhka diblomaasiyadeed ee ugu horumarsan Taiwan ee Afrika.
Aqoonsiga Somaliland ayaa sidoo kale xaqiijin doonta taageerada Maraykanku u hayo dimuqraadiyadda iyada oo la abaal-marin doono deggenaanshaha dhulka, inkasta oo uu weli horumar yahay, 30-jir dimuqraadi ah. Waxay sidoo kale u oggolaan doontaa Washington inay bixiso nooca taageerada aan xad lahayn ee hawlaha dhisidda dimuqraadiyadda ee Somaliland.
Somaliland sidoo kale waa aag xasilooni ka jirta oo siisa Maraykanka fursad ay kula shaqayso lamaane si fiican loo meeleeyay oo xanbaarsan waxoogaa ka mid ah khataraha iyo caqabadaha wiiqaya dadaallada Washington meelo kale oo gobolka ah.
Diidmada caamka ah ee aqoonsiga qarannimada Somaliland ayaa ah inay dab ka dhex shidi doonto qaaradda Afrika. Sidaas oo ay tahay madaxbannaanida Ereteriya iyo Koonfurta Suudaan ma aanay helin. Somaliland sidoo kale waa mid ku gaar ah Afrika sababtoo ah waxay si guul leh ugu shaqaysay si madaxbannaan muddo 30 sano ah, waxay leedahay tiro aad u muhiim ah astaamaha dawladnimo, waxay ahayd dal mar madaxbannaan, waxayna doonaysaa inay ku soo laabato maqaamkii ay ku lahayd xuduudaha xilligii gumaysiga, halbeegga Midawga Afrika u adeegsado go’aamiya dawladnimada.4
Horudhaca Midowga Afrika, Ururka Midnimada Afrika, wuxuu caddeeyay 1964 -kii in madaxdii dowladaha iyo dowladihii is -urursaday ay si cad u cadeynayaan in dhammaan Dowladaha Xubinta ka ah ay naftooda u ballanqaadayaan inay xushmeeyaan xuduudaha jira ee ku aaddan gaadhitaankooda madaxbannaanida qaranka.” Tani ma aha inay caqabad ku noqoto madax -bannaanida Somaliland mar haddii Hargeysa ay doonayso inay dib ugu noqoto xuduudihii ay lahayd markii ay xorriyadda ka qaadatay Ingiriiska.
Waxa kale oo iyaduna wax lala yaabo ah in ku dhawaaqista Ururka Midnimada Afrika loo adeegsado marmarsiiyo loogu diido madaxbannaanida Somaliland sababta oo ah shirweynihii ballanqaadka soo saaray ayaa lagu qabtay Qaahira oo markaas ka mid ahayd Jamhuuriyadda Imaaraadka Carabta ka dib markii Masar iyo Suuriya si iskood ah u midoobeen 1958.
Midnimadaasi waxa la kala diray 1961 -kii kadib markii Suuriya ay ku dhawaaqday madax -bannaanideeda, dowladaha Afrikana ay maanta aqoonsadeen madax -bannaanida Suuriya.
Taariikhda
Gobolkii Soomaali British ee maanta loo yaqaanay Somaliland wuxuu xorriyadda ka qaatay Ingiriiska 26 -kii Juun, 1960 -kii, ka dib 73 sano oo uu ahaa maxmiyaddii Ingiriiska. Shan maalmood ka dib waxay samaysatay Jamhuuriyaddii Soomaaliya iyadoo ku biirtay koonfurta Soomaaliya markii dambe ay xornimadeeda ka qaadatay Talyaaniga.
Midowgii Hore. In kasta oo ay is biirsadeen, haddana xiisad ayaa ka dhex jirtay Somaliland iyo dalka intiisa kale bilowgiiba. Dadka reer Somaliland ee codeeyay xisbigii siyaasadda ee halkaa ka jiray ayaa qaadacay hannaanka in ka badan 60 boqolkiiba ayaa diiday aftidii 1961 ee lagu ansixiyay midowga iyo dastuur ku meel gaadh ah oo loogu talagalay Jamhuuriyadda Soomaaliya.
Kacdoon. Xukunkii waxashnimada ahaa ee Barre ayaa aakhirkii kiciyey dhaqdhaqaaq jabhadeed oo ka dhacay Somaliland iyo qaybaha kale ee dalka. Intii lagu jiray dagaalkii sokeeye ee xigay, ciidammadii dawladdu taageeraysay waxay dileen dad aad u tiro badan oo reer Somaliland ah waxayna ku qasbeen nus malyuun qof inay u qaxaan Itoobiya. Hargeysa iyo magaalooyin kale oo muhiim ah oo waqooyi ah ayaa gabi ahaanba burburay.”