Mid ka mid ah hoggaamiyayaashii Qaramada Midoobay aqoonsatay ee ugu caansan Australia ayaa dhintay. Yunupingu oo ahaa odayga qabiilka Yolŋu wuxuu ku dhintay da’da 74 jir isaga oo ku nool dhulkii uu ka soo jeeday ee Waqooyiga ka dib markii uu noloshii u halgamay xuquuqda dadka asaliga ah.
Yunupingu ayaa ahaa dagaalyahan siyaasadeed oo la ixtiraamo wuxuuna halgamayey xuquuqda dhulka iyo dadka asaliga ah sidii ay u aqoonsan lahayd Australia. Yunupingu Magaca loo bixiyey waxaa macnihiisu yahay “dhagaxa xurmada leh ee wakhtiga ka soo horjeedo.” Waxa uu ka horyimid shirkado macdan qodis ah oo awood badan waxaana uu aasaasay maamulkii ugu horeeyey ee Aboriginska maamula macdanta bauxite. Sidoo kale Ra’iisul Wasaarayaal isku xigxigay oo dalka soo maray ayaa kala tashan jiray arrimahan.
Yunupingu waxa uu magaciisu aad u soo baxay 1960kii wakhtigaas oo uu bilaabay dhaqdhaqaaqa xuquuqda dhulka dadka Aborigines-ka.
Markii uu kuray ahaa waxa uu gacan ka geystay abuurista codsigii ugu horreeyay ee loogu la horgeeyo baarlamaanka Australia 1963. Waxay ahayd markii ugu horreysay ee dukumeenti ama baaq raacsan go’aankii Qaramada Midoobay ee dhulka Asaliga ah ay aqoonsadeen baarlamaanka federaalka ee Australia.
Qaraarkaa oo la baxay The Yirrkala Bark petitions ayaa loo arkaa in uu ka mid yahay dukumeentiyada aasaaska dhaqdhaqaaqa xuquuqda dhulka Aborijiniska. Sannadkii 1978-kii Yunupingu waxaa loo magacaabay Shakhsigii sanadkaa ee Australia (Australia of the Year) waana mid ka mid ah abaal-marinaha madaniga ah ee ugu sarreeya dalkaa.
Odaygani waxa uu dhawaanahan ku foognaa Saldhig Hawada Sare oo laga samaynayo meesha loo yaqaan Gulkula kaas oo ay wado NASA, waxaana lala kaashanayaa Qabiilka Aborijiniska ee Waqooyiga oo ah halka uu ka soo jeedo. Raiisel wasaaraha Australia Anthony Albanese ayaa bartiisa Twitter-ka ku soo qoray in hogaamiyaha asaliga ah ee Yunupingu uu ahaa hogaamiye ku dhex socda laba adduun.
Si kastaba ha ahaatee, Yunupingu weli wuxuu ahaa mid aad uga niyad jabsan hannaanka siyaasadda. Wuxuu inta badan qirtay inuu arkay wax yar oo isbedel ah oo ay ku talaabsadeen bulshooyinka Aborijiniska intii uu noolaa.
Professor Marcia Langton, oo ah Guddoomiyaha Daraasaadka Asaliga ah ee Australia ee Jaamacadda Melbourne, ayaa u sheegtay Australian Broadcasting Corp. Isniintii in Yunupingu si weyn loo tabi doono.
“Waxa uu ahaa qof qurux badan iyo hoggaamiye qurux badan,” Langton ayaa xusuustay. “Dad aad u badan ayaa murugoon doona. Dad aad u badan ayuu ku taabtay hoggaamintiisa iyo naxariistiisa. Runtii waa wax laga xishoodo in aanu noolaan si uu u arko natiijooyin sidan ka wanaagsan. ”
Yunupingu wuxuu kaloo ahaa heesaa heersare ah. Codkiisa gaarka ah ayaa laga maqlay cajalado badan oo ka mid ah kooxda dhagaxa weyn ee Waqooyiga Territory, Yothu Yindi. Walaalkiis ka yar Mandawuy Yunupingu ayaa ahaa heesaaga hormuudka ah.
Bayaan ay soo saartay, Yothu Yindi Foundation, oo ah hay’ad samafal, ayaa sheegtay in Yunupingu uu ahaa “mid weyn oo qaranka ka mid ah oo wax ku biirinteeda nolosha dadweynaha ay socotay todobaatan sano.”
Waxa uu ahaa mid ka mid ah hoggaamiyeyaasha Qaramada Midoobay ee ugu saamaynta badan Australia, dadka uu u ololayn jurayna waxay sheegeen in uu ka tagay dhaxal weli rajo ah. Wasiirkii ugu horreeyay ee asaliga ah ee arrimaha Aboriginal-ka ee Australia, Ken Wyatt, wuxuu yidhi “wuxuu ahaa hoggaamiye caan ah.”
Yunupingu waxa uu dhintay ka dib markii uu xannuun muddo dheer la halgamayey, waxa ku hareeraysnaa asxaab iyo qoyskii.