Xukuumadda Taliban ee Afgaanistaan ayaa Sabtidii ku dhawaaqday inay soo gabagabaysay heshiisyo ganacsi iyo maalgashi oo ku kacaya 2.5 bilyan oo doolar oo ay la gashay ra’iisul wasaaraha dalka ay jaarka yihiin ee Uzbekistan, intii uu ku guda jiray booqashadii taariikhiga ahayd ee Kabul.
Ra’iisul wasaaraha dalka Uzbekistan Abdulla Aripov iyo wafdi uu hoggaaminayo ayaa booqasho heer sare ah ku tagay caasimadda dalka Afgaanistaan, waana booqashadii ugu sareysay ee hogaamiye ajnabi ah uu ku tago dalkaasi tan iyo markii ay kooxda Talibanka dib ula wareegeen gacan ku heynta saddex sano ka hor. Aripov waxaa weheliyay Laziz Kudratov, wasiirka maalgashiga, warshadaha, iyo ganacsiga, iyo masuuliyiin kale oo sarsare.
Aripov iyo Mullah Abdul Ghani Baradar, ku xigeenka ra’iisul wasaaraha Taliban ee arrimaha dhaqaalaha, ayaa saxeexay heshiis id afgatad oo ka kooban ilaa35 oo isugu jira heshiisyo is-afgarad oo lagu qiimeeyay $2.5 bilyan.” Xafladda ayaa dhacday ka dib markii labada hoggaamiye ay magaalada Kabul ku daah-fureen bandhig wax soo saarka Uzbekistan.
“Is fahamka waxaa ka mid ah 12 heshiisyo maalgashi oo lagu qiimeeyay $1.4 bilyan iyo 23 heshiisyo ganacsi oo ku kacaya $1.1 bilyan,” ayaa lagu yidhi war ka soo baxay xafiiska Baradar. Dukumeentiyadu waxay ku saabsan yihiin beeraha, tamarta, kaabayaasha, iyo qaybaha wax soo saarka.
“Saxeexan taariikhiga ah wuxuu daliil u yahay rabitaan siyaasadeed oo xooggan iyo sida ay uga go’an tahay hoggaanka labada Afgaanistaan iyo Uzbekistan sii qoto dheereeyaan is-dhexgalka dhaqaale ee gobolka,” warbaahinta dowladda Afghanistan ee ay maamusho Taliban ayaa ka soo xigatay Baradar. “Waxaan ku kalsoonahay in heshiisyadani ay abuuri doonaan wadooyin cusub oo maalgashi, ganacsi, iyo shaqo abuur, oo ay ka faa’iideysanayaan dadka labada dal,” ayuu raaciyay.
Warbaahinta Afqaanistaan oo soo xiganeysa wasiirka Uzbekistan Kudratov ayaa sheegay in labada dal ay iska kaashanayaan sidii loo kordhin lahaa ganacsiga laba geesoodka ah ee sanadlaha ah 3 bilyan oo doolar.
Afgaanistaan waxay xuduud dhan 144-km (89.4 miles) la wadaagtaa Uzbekistan, waxayna labada dhinacba soo sheegeen horumar joogto ah oo dhinaca siyaasadda, amniga iyo dhaqaalaha ah ee labada dhinac tan iyo markii ay Taliban qabsadeen.
Kooxda Taliban ayaa xukunka Kabul qabsatay Agoosto 2021 markii Maraykanka iyo ciidamada NATO ay ka baxeen dalka ka dib 20 sano oo dagaal ay kula jireen Talibanka kacdoonka wada.
Ma jiro waddan si rasmi ah ugu aqoonsaday Taliban inay tahay dowladda sharciga ah ee Afgaanistaan, waxaana weli hakad ku jira kaalmadii horumarinta caalamiga ah ee dalkan saboolka ah.
Cunaqabataynta caalamiga ah ee la xidhiidha argagixisada oo lagu soo rogay qaar badan oo ka mid ah hogaamiyayaasha sarsare ee Taliban, go’doominta maamulkooda, joojinta deeqaha horumarinta shisheeye ayaa ka dhigay mid adag in dawladda Afgaanistaan dhaqaalaha ah ay wax ka qabato dhibaatooyinka dhaqaale ee qoto dheer ee dalka.
Bangiga Adduunka ayaa soo sheegay bishii Abriil in wixii ka dambeeyay la wareegitaanka Taliban ay arkeen hoos u dhac weyn oo ku yimid gargaarka caalamiga ah, taas oo ka dhigtay Afgaanistaan iyada oo aan lahayn wax matoorada kobaca gudaha ah oo horseeday “26% hoos u dhac ku yimid GDP dhabta ah.”
Taliban ayaa diiday dhaleeceynta dowladooda iyaga oo ku tilmaamay faro gelin lagu hayo arrimaha gudaha ee Afgaanistaan, iyaga oo sheegay in siyaasadooda ay la jaan qaadayaan dhaqanka maxalliga ah iyo Islaamka.