Tobanaan kun oo Hinduus ah oo laga tiro badan yahay ayaa isugu soo baxay Jimcihii si ay u dalbadaan in dawladda ku meel gaadhka ah ee Bangladesh ay ka ilaaliso Muslimiinta isla markaana ay ka joojiso mowjadaha weerarrada iyo dhibaataynta ee ay ka baqayaan bulshada Hinduugu tan iyo intii la riday dawladii Sheikh Hazina bishii August ee la soo dhaafay.
Ku dhawaad 30,000 oo Hinduus ah ayaa mudaaharaad ka dhigay isgoys weyn oo ku yaalla koonfurta bari ee magaalada Chattogram, iyaga oo dalbanaya xuquuqdooda, iyada oo booliska iyo askarta ay ilaalinayeen goobta. Mudaaharaadyo kale ayaa laga soo sheegay meelo kale oo dalka ah.
Kooxaha Hinduuga ayaa sheegay in kumannaan weerar oo ka dhan ah Hinduuga ay dhaceen tan iyo horraantii bishii Agoosto, markaas oo la afgambiyay dowladdii cilmaaniga ahayd ee ra’iisul wasaare Sheikh Hasina, Hasina ayaa dalka ka carartay kaddib kacdoon ay ardaydu hoggaaminayeen. Muhammad Yunus, oo ku guuleystay abaalmarinta nabadda ee Nobel ee loo magacaabay in uu hoggaamiyo dowlad ku meel gaadhka ah ka dib markii ay dhacday Hasina, ayaa sheegay in tirooyinkaas la buunbuuniyay.
Hinduusku waxay ka yihiin tirada dalkaas boqolkiiba 8% ku dhowaad iyadu oo tirada dalka lagu sheego 170 milyan oo qof, halka Muslimiintu ay ka yihiin boqolkiiba 91%.
Golaha Midnimada Kiristaanka ee Hinduuska ee saamaynta ku leh Bangladesh ayaa sheegay in tan iyo 4-tii Agoosto ay dhaceen in ka badan 2,000 oo weerar ah oo lagu qaaday dadka Hinduuga ah, iyada oo dawladda ku meel gaadhka ah ay la daalaa dhacaysay soo celinta kala dambaynta.
Saraakiisha xuquuqul insaanka ee Qaramada Midoobay iyo hay’adaha kale ee xuquuqul insaanka ayaa walaac ka muujiyay xuquuqul insaanka ee dalka uu hogaamiyo Yunus.
Hinduuska iyo bulshooyinka kale ee laga tirada badan yahay ayaa sheegaya in xukuumadda ku meel gaadhka ah aysan si waafi ah u ilaalinin isla markaana Islaamiyiinta mayalka adagi ay noqdeen kuwo saameyntooda sii kordheysa tan iyo markii Hasina meesha laga saaray.
Arrintan ayaa gaadhay meel ka baxsan Bangladesh, iyada oo Ra’iisul wasaaraha Hindiya Narendra Modi uu walaac ka muujiyay wararka sheegaya weerarada Hinduuga.
Iyada oo maamulka madaxweynaha Maraykanka Joe Biden uu sheegay in ay la socdeen arrimaha xuquuqul insaanka ee Bangladesh tan iyo markii Hasina xilka laga tuuray, ayaa musharaxa madaxweyne ee Maraykanka Donald Trump waxa uu cambaareeyay waxa uu ku tilmaamay xadgudubyada “waxshinimada” ee ka dhanka ah Hindus, Masiixiyiinta iyo dadka kale ee laga tirada badan yahay ee Bangladesh.
Qoraal uu soo dhigay X, oo hore u ahaan jiray Twitter, ayuu ku yidhi: “Waxaan si adag u cambaareynayaa rabshadaha waxashnimada ah ee ka dhanka ah Hindus, Masiixiyiinta iyo dadka kale ee laga tirada badan yahay ee ay ku weerarayaan oo ay bililiqeysteen kooxo burcad ah oo ku sugan Bangladesh, taas oo weli ku jirta xaalad fowdo ah.”
Dhaqdhaqaaqayaasha Hinduuga ayaa tan iyo bishii Agoosto mudaaharaadyo ka dhigayay caasimadda Dhaka iyo meelo kale si ay ugu caddeeyaan siddeed dalab oo ay ku jiraan sharci lagu ilaalinayo dadka laga tirada badan yahay, wasaaradda dadka laga tirada badan yahay iyo maxkamad si ay u dacweyso falalka dulmiga ah ee ka dhanka ah dadka laga tirada badan yahay. Waxay sidoo kale raadsadaan fasax shan maalmood ah oo loogu talagalay dabbaaldeggooda ugu weyn, Durga Puja.
Mudaaharaad Jimcihii ka dhacay Chattogram ayaa si degdeg ah loo soo agaasimay ka dib markii Arbacadii lagu soo oogay dacwad ka dhan ah 19 hoggaamiye Hindu ah, oo uu ku jiro wadaadka caanka ah Chandan Kumar Dhar, isu soo bax 25-kii Oktoobar ka dhacay magaaladaas. Booliska ayaa xidhay laba ka mid ah hogaamiyayaasha, taas oo ka careysiisay Hinduuska.
Eedeymahan ayaa ka dhashay dhacdo la sheegay in koox dad ah oo isu soo baxay ay calaamad ka dhigteen calanka saffron ah kaas oo ay dul sarreeya calanka Bangladesh, taas oo loo arkayay mid xushmad darro ku ah calanka qaranka.
Hogaamiyayaasha bulshada Hinduuga ayaa sheegay in kiisasku ay yihiin kuwo siyaasadeysan waxayna dalbadeen Khamiista in looga laabto 72 saacadood gudahood. Dibadbax kale oo Hinduus ah ayaa la qorsheeyay inuu sabtida ka dhaco Dhaka.
Dhinaca kale, taageerayaasha xisbiga Hasina ee Awami League iyo xisbigiisa Jatiya ee ay xulafada yihiin ayaa sheegay in iyagana la bartilmaameedsaday tan iyo markii Hasina xilka laga tuuray. Xarunta Jatiya ayaa la burburiyay oo dab la qabadsiiyay gelinkii dambe ee Khamiistii.
Jimcihii, Guddoomiyaha Xisbiga Jatiya GM Quader ayaa sheegay in taageerayaashiisa ay sii wadi doonaan isu soo baxyada ay ku dalbanayaan xuquuqdooda in kasta oo ay naftooda halis galiyeen. Waxa uu sheegay in Sabtida ay isu soo bax ka dhigi doonaan xarunta xisbiga ee magaalada Dhaka, si ay uga cabanayaan sicir bararka badeecadaha, iyo waxa ay ugu yeereen eedeymo been abuur ah oo ka dhan ah madaxdooda iyo hawlwadeenadooda.
Jimcihii dambe, Booliska Magaalada Dhaka ayaa ku dhawaaqay inay mamnuuceen isu soo baxyada u dhow xarunta Jatiya. Ma jiro wax jawaab ah oo ka soo baxay xisbigaasi oo ku saabsan inay sii wadi doonaan isku dayga ay ku doonayaan inay ku qabtaan isu soo baxa iyo inay bedelaan goobta.
Go’aanka booliska ayaa yimid ka dib markii koox arday ah ay si kulul u dhaleeceeyeen maamulka booliska oo markii hore fasax u siiyay isu soo baxa kadibna ay ku hanjabeen in ay is hortaagi doonaan.