Madaxweyne ku xigeenka Namibia Netumbo Nandi-Ndaitwah ayaa noqon karta haweeneydii ugu horeysay ee madaxweyne ka noqota dalkaasi hadii ay ku guuleysato doorashada madaxtinimada ee Arbacada berito ah.
Ugu yaraan 1.4 milyan oo qof oo u dhiganta kala badh dadweynaha dalkaasi ayaa isu diiwaangeliyay inay codkooda ka dhiibtaan doorashada, iyada oo 15 xisbi siyaasadeed ay u tartamayaan madaxweynaha iyo kuraasta golaha shacabka.
Natiijooyinka ka soo baxay doorashooyinkii hore ee gaarka ahaa ee loo qabtay hawlgallada dibadda ee Namibia, badmaaxiinta iyo adeegyada amniga ee ay ku dhawaaqeen guddiga doorashada Namibia bishan ayaa muujinaya Nandi-Ndaitwah iyo xisbigeeda, Ururka Dadka Koonfur Galbeed Afrika, ama SWAPO, ay ku horreeyaan.
SWAPO ayaa maamulaysay dalka Koonfur-galbeed ee Afrika tan iyo markii uu xornimada ka qaatay dowladdii laga tirada badnaa ee Koonfur Afrika sannadkii 1990-kii.
Laakiin sanadka 2019, xisbigu wuxuu lumiyay aqlabiyad saddex-meelood laba meel Golaha Qaranka markii ugu horeysay tan iyo 1994. Waxqabadkiisa doorashada ee liita ayaa si weyn loogu sababeeyay eedeymaha musuqmaasuqa iyo lacagaha la dhaqay ee warshadaha kalluumeysiga Namibia. Laba ka mid ah golaha wasiirada ayaa xabsiga loo taxaabay, waxaana sidoo kale la xukumay ganacsato xidhiidh la leh wasiiradaasi oo xabsiga la dhigay.
Falanqeeye siyaasadeed Henning Melber, oo ah borofisar wax ka dhiga Jaamacadda Pretoria iyo Jaamacadda Gobolka Xorta ah, ayaa aaminsan in SWAPO iyo Nandi-Ndaitwah ay tahay inay qaataan natiijada doorashada 2019 digniin ahaan inkasta oo ay u muuqdaan kuwo u janjeera inay ku guuleystaan doorashooyinka.
Melber waxa uu sheegay in xisbigu u baahan yahay in uu taageero ka helo codbixiyayaasha da’da yar ee aan dareemayn in ay xidhiidh la leeyihiin taariikhda xisbiga ee halganka xoraynta – caqabada sidoo kale ay wadaagaan dhaqdhaqaaqyadii kale ee xoraynta Afrika, sida Koonfur Afrika ee Congresska Qaranka Afrika.
Nandi-Ndaitwah, oo 72 jir ah, ayaa ballan qaaday in uu abuuri doono shaqooyin badan ayna wax ka qaban doono 20% heerka shaqo la’aanta ee dhalinyarada iyo ardayda qalin jabisay. Waxa ay ballan qaaday in ay ku kharash-garayn doonto ku dhawaad $4.7 bilyan shanta sano ee soo socota si ay u abuurto in ka badan 500,000 oo shaqo, hadafkaas oo ay dhaleeceeyayaashu ugu yeedheen mid aan run ahayn.
Arrimaha saameeya haweenka, oo ay ku jiraan xuquuqda taranka, mushahar siman iyo daryeelka caafimaadka, waxay sidoo kale u badan tahay inay darajo sare u qaadaan codbixiyayaasha.
Haddii ay noqoto madaxweyne, Nandi-Ndaitwah waxa ay raaci doontaa wadadii ay martay Liberia Ellen Johnson Sirleaf, oo taariikhda gashay markii ay noqotay haweenaydii ugu horreysay ee qaaradda loo doorto madaxweyne sannadkii 2005, iyo sidoo kale Joyce Banda oo Malawi ah iyo Samba Pranza oo ka socotay Jamhuuriyadda Afrikada Dhexe.
Erika Thomas, oo bare ka ah cilmiga siyaasadda ee Jaamacadda Namibia, ayaa sheegtay haddii Nandi-Ndaitwah loo doorto madaxweynaha Namibia, waa in ay ku dadaashaa in ay ahaato madax-bannaani, daahfurnaan iyo isla xisaabtan.
“Waa inay sidoo kale isku daydaa inay riixdo siyaasadaha iyo qaab-dhismeedka sharciga ee ka qaybgalka haweenka iyo inay keento haween badan qaabdhismeedka siyaasadda,” Thomas ayaa yidhi.
SWAPO waxa ay tartan kala kulmi doontaa Xisbiga Isbadal-doonka Madaxbanaan, oo uu hogaaminayo dhakhtar hore ee Ilkaha Panduleni Itula, iyo Bare jaamacadeed Job Amupanda’s Afirmative Repositioning party.