Labaatan sano ka dib markii masiibadii tsunami ee burburisay tuuladeeda, Tria Asnani waxay wali la ooyeysaa marka ay soo xasuusatoba waxay ku wayday hooyadeed iyada oo isku dayaysa in ay ka baxsato hirarka waaweyn ee Badd gariirkii ka soo baxay.
Asnani, oo hadda ah macalin dugsi, waxa uu ahaa 17 jir wakhtigaas. Aabaheed oo ahaa kalluumaysato ahaa, baddii uu galay kamuu soo noqon. Ma garanayso sida ay ku badbaaday. “Maan dabaalan karayn, waxaan ku tiirsanaa oo keliya Dikriga ( iyo salaada Islaamka).”
Dec. 26, 2004, dhulgariir xoog badan oo cabirkiisu yahay 9.1 ayaa ka dhacay xeebaha jasiiradda Sumatra ee dalka Indonesia waxa ka dhashay tsunami ay ku dhinteen ku dhowaad 230,000 oo qof oo ku kala nool dhowr iyo toban wadan, oo gaadhsiisan ilaa Bariga Afrika.
Laakiin gobolka Aceh ee Indonesia, oo ku yaal meel u dhow xuduntii dhulgariirka, isla markaana leh 18 ka mid ah 23 degmo iyo magaalooyin ku yaal xeebta xeebta ee dhinaca Waqooyi ee Sumatra, ayey soo gaadhay masiibada ugu weyn waxaana ku gaadhay khasaaraha nafeed ee ugu badan kala badh tirada guud ee dhimashada ayaa lagu sheegay.
Meelaha ugu daran ee ay ku dhufatay ayaa kala ah Aceh Besar iyo Banda Aceh, sida ay sheegtay Hay’adda Maareynta Musiibooyinka Aceh.
Tuulada Lampuuk ee Asnani ka soo jeedo waxay ku taal beesha kalluumaysatada ee Aceh Besar, waxaana ay caan ku tahay xeebaheeda ciidda cad iyo biyaha widh-widhaya. Si kastaba ha ahaatee, maalintaas, waxay ahayd mid ka mid ah kuwa ugu dhibka badan, oo leh mowjado ka badan 30 mitir kuwaas oo beddelay xeebta Aceh oo horseeday dhulgariirkii.
Dhismayaashii xeebta ku teedsan ayaa dhulka la la simay marka laga reebo Masjidka Raxmatullah oo 500 mitir u jira xeebta, wax yarna u jira guriga Asnani. Sawirka Masaajidka, ayaa caan noqday waxa soo baxday quruxdiisii oo aan waxyeello lahayn, markii dambena wuxuu ku noqday dunida oo dhan. Waxa loo bixiyey Matkhaatiga aamusan ee dhacdadii Tsunami.
Dhacdadan masiibada ah ka dib, kumaankun, oo ay ku jiro Asnani, ayaa ku qasbanaaday inay guuraan si ay dib ugu bilaabaan nolol cusub. Waxay ula guurtay adeerkeed gobol kale oo Aceh ah si ay waxbarashadeeda uga sii wadato. Ka dib markii ay guursatay, waxay ku soo laabatay 2007 guriga waalidkeed oo dib u dhis lagu sameeyay iyada oo gacan ka heleysa dawladda Turkiga,waxay hada ku noolayd 10 sano.
Deeq-bixiyeyaal iyo hay’ado caalami ah oo badan ayaa ku shubay lacag si ay uga qayb qaataan dib u dhiska meelaha ay dhibaatadu saameysey ee lumay dugsiyo, isbitaallo iyo kaabayaasha aasaasiga ah, oo ka xoog badan ka hor inta aan dhicin tsunami.
Xarunta Cilmi-baadhista ee Tsunami iyo yaraynta Musiibooyinka ee Jaamacadda Syiah Kuala ee Aceh ayaa diiwaangelisay in ka badan 1,400 dugsiyo burburay iyo ku dhawaad 150,000 oo arday ah ayaa hannaankii waxbarashada ay carqaladeeyeen mowjadihii burburay warbixin la daabacay 2019. Guud ahaan gobolka, xusuusta tsunami ayaa laga dareemi karaa meel walba.
Matxafka Tsunami ee Aceh Tsunami ee Banda Aceh waxaa ku yaal sawirro iyo burburkii, isaga oo u adeegaya xasuusin joogto ah wixii maalintaas lumay. Maamulka deegaanka ayaa sidoo kale Dooni hore oo sabayn jirtay oo biyuhu soo saareen ilaa 6 u bedelay warshad koronto.
Labada goobood ee Matxafka iyo Doonida waxay noqdeen meelaha ugu caansan ee loo dalxiis tago ee aagga.
Laakiin horumarku waligii ma joogsado 20 sano ka dib tsunami xeebta Aceh waxaa ka buuxa oo laga dhisay guryo la dego, maqaaxiyo iyo maqaayado, iyo sidoo kale goobo dalxiiska ku shaqo leh, halka buuraha qaar ee hadda dadku ka soo saaraan saaro ciid hadhaagii magaaladii hore.
Xuska duco ah ayaa lagu qabtay barxadda Masjidka Rahmatullah fiidnimadii Jimcihii iyada oo la milicsanayo sannad-guurada 20-aad ee Tsunami Aceh oo ay dawladda Aceh qabatay.
Boqolaal ka mid ah dadka deegaanka ayaa sidoo kale ka soo qayb galay waxa hagayey muftiga Ustaz Zul Carafa. Waxa kale oo goob joog ahaa Ku-simaha Guddoomiyaha Gobolka Aceh, Dr. H. Safrizal ZA, M.Si, oo ay weheliyaan tiro masuuliyiin ah oo ka socda Dawladda Aceh, Aceh Besar iyo Banda Aceh City.
Masjidka Rahmatullah Lampuuk, oo ah halka ay ka dhacday munaasabaddu, wuxuu ahaa markhaati aamusan tsunami ku dhufatay Aceh December 26 2004, kaas oo ay ku dhinteen boqolaal kun oo qof, dhulkana baabi’iyay.
Jawi xurmo leh, dad badan ilmada ceshan kari waayeen ayuu ahaa. Aayadaha ducada iyo tawsiya ee uu soo jeedinayo Ustaz Zul ayaa kiciyey jawi xamaasad leh.
Ku-simaha Guddoomiyaha Aceh Safrizal ayaa ku casuumay dadweynaha inay ka fiirsadaan masiibadii weyneyd ee ku habsatay Aceh labaatan sano ka hor. Sida uu sheegay, Tsunamigu waxa ay daliil cad u tahay weynaanta awoodda Alle iyo waano uu bini’aadamku wax u baro.
“Caawa waxaanu ka buuxin doonaa duco iyo tahliil u ah shuhadada. “Waxaan ku baryaynaa, Alloow imtixaannadaadu waa kuwo aad u weyn, ha na siin imtixaano aanan xamili karin,” ayuu yidhi Safrizal.