Mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa muujiyay adkaysi, inkasta oo Madaxweynaha Maraykanka Donald Trump uu safarkiisa Bariga Dhexe ka reebay Tel Aviv toddobaadkii hore — waxa jira tallaabo sii kordhisay shaki hore uga jiray mudnaanta Israa’iil ee siyaasadda Washington.
Axaddii, dhowr maalmood kadib markii uu ku dhawaaqay ballaadhinta howlgalka milatari ee Gaza, xafiiska Ra’iisul Wasaare Benjamin Netanyahu ayaa sheegay in Maraykanku uu siiyay warbixin ku saabsan heshiis lagu sii deynayo Edan Alexander, muwaadin Maraykan-Israa’iili ah oo ay haysteen Xamaas, kadib wadahadallo dhex maray Washington iyo Xamaas oo aan Israa’iil qayb ka ahayn.
Trump, oo safarkiisa ku tagay Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, ayaa sidoo kale Israa’iil ku abuuray walaac markii uu si lama filaan ah ugu dhawaaqay in Maraykanku joojinayo duqeymaha uu ku hayo Xuutiyiinta Yemen, maalmo yar kadib markii gantaal ay Xuutiyiintu rideen uu ku qarxay agagaarka garoonka diyaaradaha ugu weyn Israa’iil.
Itamar Eichner, wariyaha arrimaha dibadda ee Ynet, ayaa qoray: “Fariinta gobolka loo diray waxay ahayd mid cad: Israa’iil mar dambe ma aha mudnaanta koowaad ee Maraykanka,” taas oo muujisay dareenka guud ee saxaafadda Israa’iil.
Sarkaal Israa’iili ah ayaa sheegay in go’aanka Trump ee ku saabsan Xuutiyiinta uu ahaa “fadeexad,” isla markaana uu madaxweynuhu “mararka qaar Israa’iil faa’iido u yahay, mararka qaarna dhib.”
Inkasta oo xidhiidhka rasmiga ah ee labada dal uu weli xooggan yahay, qaar ka mid ah mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa qiray in mararka qaarkood ay si lama filaan ah ula kulmaan go’aanada Trump, iyaga oo sheegay in arrimaha Gaza la isla ogaa, balse arrimo kale ay si kedis ah uga dhaceen.
Sarkaal sare oo ka tirsan xafiiska Netanyahu, oo codsaday in magaciisa la qariyo, ayaa sheegay in ay jirto “jahwareer” gudaha maamulka Trump, oo wax walba ku xidhnaanayaan go’aannada uu madaxweynuhu gaadho waqti kasta. Mararka qaar arrintu Israa’iil ayay u fiicantahay, mararka qaarna uma fiicna, ayuu yidhi.
Go’aanka la xidhiidha Xuutiyiinta — oo aan horey Israa’iil lagala tashan — wuxuu sii xoojiyay welwelka Israa’iil ee ku saabsan wadahadallada Maraykanka iyo Iiraan ee ku saabsan barnaamijka nukliyeerka Tehran, kuwaas oo wiiqi kara hanjabaadda milatari ee Israa’iil ee ka dhanka ah Iiraan.
Cabsi kale ayaa soo korodhay markii Reuters ay soo warisay in Maraykanku uu ka laabtay shuruuddii ahayd in Sacuudi Carabiya ay caadiyeyso xidhiidhka Israa’iil si ay horay u socodaan wada-xaajoodka iskaashiga nukliyeerka rayidka ah.
“Is-kaashi waan samaynaynaa, balse taasi macnaheedu ma aha in aan 100% arrin walba isku waafaqsan nahay,” ayuu yidhi Wasiirka Arrimaha Dibadda Israa’iil, Gideon Saar, Axaddii. “Maraykanku waa dawlad madax bannaan; Israa’iilna sidoo kale. Si kastaba, waxaan leenahay mowqifyo badan oo isku dhow marka loo eego dowladihii hore.”
Bishii Maarso, ergayga Trump ee u qaabilsan arrimaha la-haysteyaasha, Adam Boehler, ayaa kulamo “aad waxtar u leh” la yeeshay Xamaas, kulamo uu Xamaas ku tilmaamay kuwo Israa’iil ku tilmaamtay in la hareer maray, iyada oo diiradda la saarayo sii deynta Edan Alexander.
Toddobaadkii hore, safiirka Maraykanka ee Israa’iil, Mike Huckabee, ayaa beeniyay in Trump uu ka fogaanayo Israa’iil. Wuxuu sheegay in xidhiidhka labada dal uu mar walba ahaa mid “bir adag” ah oo “sidaasna weli yahay.”
“Madaxweynuhu wuxuu mar walba muujiyay taageero joogto ah iyo iskaashi dhow, mana jiro wax muujinaya in arrintaasi isbedelayso,” ayuu yidhi Huckabee.
Israa’iil, inkasta oo ay shacabka u muujisay farxad ku aaddan sii deynta suurtagalka ah ee Alexander, haddana Netanyahu iyo xukuumaddiisa ayaa wajahaya cadaadis gudaha ah, iyada oo shacabka badankoodu rumeysan yihiin in mudnaanta labada dal ay hadda kala duwan tahay..
Netanyahu ma lahayn ikhtiyaar uu ku diido go’aanka la xidhiidha Xuutiyiinta, oo si cad u muujiyay inay sii wadi doonaan weerarrada ay ku hayaan Israa’iil kadib markii ay mar kale rideen gantaal dhowr maalmood kadib.
Tan iyo markii ay Israa’iil xornimada qaadatay 1948, waxay si weyn ugu tiirsaneyd taageerada milatari iyo tan diblomaasiyadeed ee Maraykanka. Haddii uu dareenka Maraykanka hoos u dhaco xilli Israa’iil ay wajahdo cadaadis caalami ah oo ka dhashay dagaalka Gaza, waxay noqon doontaa dharbaaxo culus.
Go’aanka looga laabtay shuruuddii ahayd in Sacuudi Carabiya la cadaadiyo si ay u caadiyeeyso xidhiidhka Israa’iil — taas oo Riyadh ku xidhay in Israa’iil qaado tallaabooyin ku wajahan heshiis lala gaadho Falastiiniyiinta — wuxuu hoosta ka xariiqay sida arrintaasi u dhaawacday sumcadda caalamiga ah ee Israa’iil.
In Sacuudi Carabiya lagu daro Imaaraadka Carabta iyo Baxrayn — labaduba oo horey u caadiyeeyay xidhiidhka Israa’iil intii lagu jiray Heshiisyadii Abraham ee xilligii hore ee Trump — ayaa ahayd yool weyn oo Netanyahu rabo inuu gaadho, hase yeeshee hadda muuqata in uu dib u dhacay muddo aan la cayimin.
Madaxweynihii hore ee Maraykanka, Joe Biden, ayaa dhaleeceyn culus kala kulmay Israa’iil kadib markii uu joojiyay dhoofinta hub culus oo loo adeegsaday Gaza, isla markaana cunaqabateyn saaray xagjiriinta Israa’iiliyiinta ee Daanta Galbeed.
Si ka duwan, Trump intii uu xilka hayay, wuxuu dunida ka hortagay isaga oo u raray safaaradda Maraykanka magaalada Qudus oo Israa’iil u aragto caasimaddeeda, wuxuuna aqoonsaday qabsashada Israa’iil ee Buuraleyda Golan ee ay qabsatay dagaalkii 1967.
Mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa hore u qiray in ay ogyihiin halista ay la kulmaan madaxweyne sida Trump oo kale ah, oo mararka qaar si lama filaan ah uga leexda xulufadiisa taariikhiga ah.