Hargeysa(Dawan)-Madaxweynaha Somaliland Mudane Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) ayaa sheegay inuu ku faraxsan yahay in fiditaanka HIV/AIDS uu Somaliland hoos uga dhacay marxaladda koowaad marka laga qiyaas qaato heerkii uu dalka ka joogay laba sanno ka hor, taasina ay ku timid dedaal weyn oo xukuumadiisu gelisay xakamaynta HIV/AIDS.
Madaxweynaha Somaliland waxa uu sidaasi ku sheegay khudbad dheer oo uu maanta ka jeediyay xaflad lagu xusayay maalinta caalamiga ah ee HIV/AIDS-ka oo lagu qabtay Huteelka Maansoor ee caasimadda Hargeysa.
Madaxweyne Axmed Siilaanyo waxa uu ku baaqay in dadka xanuunka la nool ee aan is ogayni ay is ogaadaan, kuwa aan dawooyinka qaadanna ay dawooyinka loogu tallo-galay ay qaataan, khudbadii madaxweynaha Somaliland, iyadoo dhammaystiran waxay u qornayd sidan:- “Mudaneyaal iyo Marwooyin,Sannad kasta Kowda Bisha December, waxa Dunida oo dhan laga xusaa Maalinta La Dagaallanka Xanuunka HIV/AIDS-ka. Sidoo kale, Bulshadda Caalamku waxay xog-waraysi iyo wada-tashiba ka yeelataa waxa ka qabsoomay dedaalka loogu jiro la dagaallanka iyo cidhib-tirka xanuunka HIV/AIDS-ka iyo waxa hadhay ee u baahan in si wada jir ah wax looga qabto. Dalkeenna Jamhuuriyadda Somaliland wuxuu Bulshadda Caalamka kala midaysan yahay la dagaallanka iyo xakamaynta cudurka HIV/AIDS-ka.
Taariikhdu markay ahayd 25/8/2013-kii, waxaan Xafiiska Komishanka Qaranka ee La Dagaalanka Xanuunka HIV/AIDS-ka kaga dhawaaqay siday Madaxweyne ahaan, iiga go’an-tahay la dagaallanka iyo xakamaynta HIV/AIDS-ka. Xukuumaddaydu waxay wakhtigaa yool ka dhigatay in lagu dedaalo sidii xanuunkan loo xakamayn lahaa, si aanu u dhaafin marxaladda uu xilligaa taagnaa, una gaadhin Heerka Labaad ee loo yaqaanno Marxaladda Baahsan.
Mudanayaal iyo Marwooyin,Maanta oo ah 01-da December, 2015, waxaan jecelahay inaan idinku wargaliyo in ku tallo-galkaasi uu fulay, oo xanuunku Waddankeenna hoos ugu soo dhacay Marxaladda Koowaad, halkii uu markii hore madaxa la sii galayay Marxaladda Labaad (Marxaladda Baahsan). Labo sanno ka hor heerka uu xanuunkani Dalkeenna ka marayey wuxuu ahaa 1.1%, halka uu maanta hoos ugu soo dhacay 0.6%, taasoo ah horumar aad u weyn oo Qarankani gaadhay, una dhiganta in Xanuunkani uu 54.6% hoos uga dhacay heerkii uu maalintaas taagnaa.
Mudanayaal iyo Marwooyin,Waxaan idinla socodsiinayaa in guud ahaanba Gobollada iyo Degmooyinka Jamhuuriyadda Somaliland uu ka muuqdo hoos u dhacaasi. Mahadda Kowaad Ilaahay baa leh, mar labaad, waxaan halkan mahad-naq iyo ammaanba uga soo jeedinayaa guud ahaanba cid kasta oo isku hawshay wax ka qabashada iyo xakamaynta xanuunkan ama wax-tar, iyo teegeero u fidisay dadkeenna la nool xanuunkan. Gaar ahaan waxaan aad ugu mahad-naqayaa Maayarka Degmada Berbera siduu wax ula qabtay Komishanka Qaranka ee La Dagaallaanka HIV/AIDS-ka iyo taageerada uu siiyey dadka xanuunkaa la nool. Waxaan ku boorrinayaa masuuliiyinta kala duwan ee Qaranka inay si hagar la’aan ah uga qayb qaataan dedaalka loogu jiro la dagaallanka iyo xakamaynta xanuunkan, daryeelna ay u fidiyaan dadka xanuunkan la nool. Fadliga iyo gar-gaarka Rabbi ka sokow, hoos u dhaca cudurka HIV/AIDS-ka ee dalkeenna ka muuqda, wuxuu ku yimid dedaalka Xukuumaddan aan Madaxweynaha ka ahay oo Komishanka Qaranka ee la Dagaalanka HIV/AIDS-ku wakiil uga yahay. Iyadoo hoos u dhacaasi jiro, haddana waa inaan loo qaadan in khatartii xanuunku meesha ka baxday. Waqtigan xaadirka ah, hiigsiga Bulshadda Caalamku waxa weeye in dedaal badan loo galo sidii cudurka HIV/AIDs-ka loo cidhib tiri lahaa sannadka 2030-ka, haddii ALLE idmo. Haddaba, si loo gaadho yoolkaa Caalamiga ah ee lagu cidhib-tirayo xanuunkan, waxa lagama maarmaan ah:
In 90% dadka xanuunka la nool ee aan iyagu is ogayni ay is ogaadaan.
In 90% dadka xanuunka la nool ee is ogi ay daawada qaataan.
In 90%hoos loo dhigo dadka cusub ee xanuunka qaada sannad kasta.
Mudanayaal iyo Marwooyin,Anigoo isku xidhaya gar-gaarka ALLAH, isla markaana kaashanaya kuna kalsoon aqoonta, khibradda iyo waayo-aragnimada durugsan ee ku duugan bulshada Jamhuuriyadda Somaliland, gudo iyo dibedba, waxaan halkan ka ballan qaadayaa inaan dedaal u sii geli doono cidhib-tirka xanuunkan iyo xakamaynta waxyaalaha uu ka dhashaba.
Ugu dambayntii, waxaan halkan codsi uga dirayaa dhammaanba hay’adaha ku shaqada leh la dagaallanka cudurkan HIV/AIDs-ka inay intii awoodooda ah ee wax la qabasho ah, ay Komishanka Qaranka la Dagaallanka HIV/AIDS-ka ka caawiyaan sidii xanuunka looga cidhib tiri lahaa dalkan Jamhuuriyadda Somaliland.”
Dawannews Hargeysa office
