Hargaysa (Dawan)- Wasiirka cusub ee Xidhiidhka Goleyaasha qaranka, Tignoolajiyadda iyo cilmi baadhista Axmed Xaaji Daahir Cilmi, ayaa shalay xilkii kala wareegay wasiirkii hore ee wasaaradaas Cali Xaamud Jibriil.
Munaasibadda xil wareejinta labadda wasiir oo ka qabsoontay hoolka shirarka ee wasaaradda arrimaha gudaha, waxaa ka soo qayb galay wasiirka wasaaradda boosaha iyo is-gaadhiisnta, wasiiru-dawlaha amniga ee wasaaradda arrimaha gudaha, wasiir ku-xigeenka warfafinta, agaasimaha guud ee wasaaradda xidhiidhka goleyaasha iyo masuuliyiin kale.
Labadda wasiir ee xilalka la kala wareegayay ayaa intii ay xafladu socotayw axay is-dhaafsadeen hadallo duur-xul oo isugu jiray kafdan siyaasadeed, mid qaraabo-nimo, xidid-nimo iyo erayo aad u culus oo ka qosliyay masuuliyiintii iyo dadweynihii kale ee xafladaasi joogay.
Wasiirkii hore ee wasaaradda xidhiidhka goleyaasha qaranka, Tignoolajiyadda iyo cilmi baadhista Cali Xaamud Jibriil, oo hadal ka jeediyay munaasibadii uu xilka ku wareejinayay ayaa ka xilka uu wareejinayay ku tilmaamay in uu yahay mid amaanno ah, isla markaana masuulka markii la doono uu madaxweynuhu ka qaadi karro.
Waxaanu madaxweyne Siilaanyo uga maahd celiyay xilka uu markii hore u magacaabay in uu hadana mar kale qaado, isagoo ka sheekeeyay taariikh dheer oo wada shaqayneed in ay madaxweyne Siilaanyo soo yeesheen ilaa wakhtigii la aasaasay xisbiga Kulmiye.
Isagoo arrimahaas ka hadlayayna waxa uu yidhi “Xilku waa amaano, amaanadda waa in aad xafido. Marka keen lagu yidhaahdana waa in aad sideedii u wareejiyo. Waayo amaannadu ma aha wax aad leedahay. Waxaan maanta hortiina si rasmi ah xilkii iyo amaannadii uu ii dhiibay madaxweynaha jamhuuriyadda Somaliland ku wareejinayaa mudane Axmed xaaji Daahir Cilmi. Madaxweynaha oo laba jeer xil ii magacaabay, aad iyo aad ayaan ugu mahad naqayaa, oo aan la soo shqaynayay muddo fara badan oo ah ilaa markii xisbiga Kulmiye la aasaasay, sanadkii 2002-dii.
Xisbiga Kulmiye anigu waxaan ku biiray markii dalka UK (Ingiriiska) lagu aasaasay sanadkii 2002-dii. Afar iyo tobankii qof ee gudiga Kulmiye ee u horeeyay ayaan ka mid ahaa, waxaana guddoomiye noo ahaa nin imika Ingiriiska xanuun u jiifa oo la yidhaahdo Maxamed Yoonis Cawaale. Aniga iyo madaxweynuhu waan is-naqaanaa, muddo dheer baan is-naqaanay, ma kala fogin, waanu wada joognaa.”
Sidoo kale wasiirkii hore ee xidhiidhka goleyaasha waxa uu ka hadlay in rag ay xiligii uu xisbiga Kulmiye mucaaridka ahaa siyaasad ahaan aad u dhaliili jiray madaxweyne Siilaanyo oo ay ka mid yihiin wasiirka isaga shalay xilka kala wareegay iyo masuuliyiin kale oo hadda xukuumadda Kulmiye ka tirsanba in ay hore u ahaan jireen kaaderiyiintii xisbigii bur-buray ee UDUB.
Isagoo tilmaamay in uu aad ugu faraxsan yahay in ay hadda isugu yimaadeen xisbigii iyo madaxweynihii ay eedayn jireen iyadoon laga daawaynin ama wax kiniin ah aanay ka liqin colaadii iyo dhaliilihii ay u hayeen.
“Waxaan maanta aniga la iga waaninaynin ama la ii sheegaynin mabda’ii aan madaxweynahayga ku raacay, oo inta maanta (shalay) halkan (xafladda) fadhida oo markii hore UDUB ahayd-ba in ay maanta mabda’aygii soo galeen aad iyo aad ayaan ugu farax sanahay, oo aad maanta iigu timaadaan madaxweynihii dhisayay, ee aad caayayseen, ee aad weerarayseen idinkoon badhkiina Kiniinno liqin, in aad maanta iigu timaadaan maalin ay iiga farxad badan tahay ma jirto, mar haddii aad iigu timaadeen”ayuu yidhi Cali Xaamud Jibriil.
Isagoo hadalkiisa sii watayna waxa uu yidhi “Anigu ma dhaqaaqin, halkaydii ayaan joogaa, waanan joogi jiray, waanan joogayaa, waanan joogi doonaa. Waxaan idinku waaninayaa in aydaan idinku Kulmiye ka leexan, oo aad halkaa kaga haysaan. Waanan ku faraxsanahay in xisbigu balaadho, oo intii mabda’iisa diidanayd ay maanta soo gasho oo ay na hor socoto, oo aad na nasisaan, aad baan ugu faraxsanahay.”
Cali Xaamud, ayaa hadalkiisa ku soo geba-gabeeyay hadallo kaftan ah oo ugu duur-xulay wasiirka cusub ee xilka kala wareegay, isagoo ku sifeeyay in marka loo eego wakhtiga kooban ee xukuumadda u hadhay muddo xileedkeeda ay la mid tahay heestii riwayadda ugu danbaysay.Waxaannu yidhi “Magaaladda Boorama oo aan ku dhashay, kuna koray berigii aan joogi jiray ee aan yaraa, riwaayadaha ayaan geli jiray (daawan jiray), riwaayadda marka la gelayo dakdu tigidhadda ayay goostaan, waana la daawadaa. Riwaayadda markay heesta ugu danbaysaa socoto, ayay dadku wada kici jireen, kadib-na markay dakdu wada kacaan ayaa askariga al-baabka joogaana, dadkii markii hore awoodi waayay in ay tigidhka goostaan ee bannaanka dhaxantu ku laysay ay soo galaan, markaas ayaa dadka yarro qab-weyni ay baxaan, oo waxay isa-soo dhaafa dadkii kale.
Markaa maanta waxaan leeyahay waa intii u danbaysay, aad ayaan xukuumadda ula soo kifaaxay, xisbigaygiina waan u madax banaanahay, waanan sii dhaafayaa, waxaanan leeyahay wasiirka cusub ku soo dhawoow, waa heestii u danbaysay ee riwaayadda.”
Dhinaca kale wasiirka cusub ee wasaaradda xidhiidhka goleyaasha, tignoolajiyadda iyo cilmi baadhista Axmed Xaaji Daahir Cilmi, oo isna hadal ka jeediyay munaasibadii uu xilka kula wareegayay ayaa ka gaabsaday in uu jawaab la mid ah ka siiyo hadallo uu madasha ka jeediyay wasiirka uu xilka kala wareegay.
Waxaanu Axmed Xaaji Daahir, sheegay in wasiirka uu xilka kala wareegay ay isku beel yihiin, sidoo kalena ay xidid yihiin oo ay waxyaabo badan yihiin. Isagoo xusay in wixii hadda ka danbeeya siyaasad ahaan iyo isku mawqifba ka yihiin sidii xisbiga Kulmiye uu mar kale talladda dalka ugu guulaysan lahaa.
Isagoo arrimahaas ka hadlayayna waxa uu yidhi “Cali Xaamud (wasiirkii hore), wax badan ayaanu isku nahay. Waa mide marka hore waa nin aanu ilma-adeer nahay, mar labaad-na waa nin aanu xidid nahay. Taana waxaan ka odhanayaa dee mar haddii aanu xidid nahay, oo uu carruurtayda Abti ruma u yahay, hadalkaygu wuxuu ku macaan yahay in aan wanaaga ka sheego. Cali waan aqaanay, waxaanu nahay dad isku raas ah, nin ilma Xaamud ah ayuunbaan aniguna ka mid ahay, oo nin aan ka fogahay ma aha, mar haddii uu carruurtayda Abti ruma u yahay, dee wixii uu yahay ayuunbaan ahay.
Haddii aad noo ahayd hormoodyadii xisbiga Kulmiye weliba reerkayaga jufadayadda hoose aad adigu noogu jirtay, haddii aanu kuugu nimid Kulmiye waxaa fiican in aad ku xamdidid uun.”
Waxa kale oo uu ka hadlay xilka wasiirnimo oo loo magacaabay xili uu gabaabsi ku dhawyahay muddo xileedka xukuumaddu. “Xil wareejintan maanta (shalay) anagu maanaan keenin, ee waxa keenay wakhti iyo nasiibkaa keenay, waxa kale oo ka sii wanaagsan tii Cali (wasiirka hore) waday in aan anigu-na ka sii daba waddo intii u dhinayd, muhiimaduna ay tahay ololaha soo socda sidii aanu uga saari lahayn xisbiga Kulmiye, una soo noqon lahaa mar danbe ee aniga iyo Cali-na aanu isugu iman lahayn.
Cali, waxaan mar labaad ku boorinayaa kaama maarano xisbi ahaan, reer ahaan iyo doc ahaan in aad is-garab orodno, oo aan is-garab joogsano, kaagama maarano. Sidii aan kuu daba-taagnaa imika lafteeda, ee aan oday kuugu ahaa, maanatana adigu Innankii noqo dee. Wixii baylahay iyo wixii baaba’ayba intaad ka og tahay iyo inta aad ka cabanaysid-ba, hoos-na waad iigu sheegi, anna waan sii gudbin doonaa” ayuu yidhi Wasiir Axmed Xaaji Daahir.
Isagoo hadalkiisa sii watayna waxa uu yidhi “Waxaan u mahad naqayaa madaxweynaha jamhuuriyadda Somaliland oo maanta aniga iyo inta kale ee aanu UDUB isla ahaan jirnay, ee aanu madaxda sare isla ahaynba, dimoqradiyadda ka dhigay ee haddii ay maalin ka hadhay iyo haddii ay saddex ka hadheen-ba doorashadda, aniga waa ii shafar iyo karaamo, in magacu dib u soo noqdo oo la I yidhaahdo Axmed ayaa idinla hadlaya.”
Ugu danbayn wasiirka cusub ayaa balan ku qaaday in ay in uu wasaaradda hawlaheeda shaqo balaadhin doono intii tamartiisa ah, isla markaana uu dad aqoon leh keeni doono. Waxaanu yidhi “Waxaan balan ku qaadaynaa wasaaradan in aanu balaadhino, waxay leedahay cilmi baadhis (Research) dadkeedii ayaa loo dooni aqoonta u lahaa, wixii laga qaban karayo ayaana laga qaban, intii tamartayadu tahay ayaanu wadaynaa.”
Dawannews Hargeysa office