Taalibaan oo ka taliya Afgaanistaan ayaa heshiiskoodii ugu horeeyay ee caalami ah la saxiixday shirkad Shiinees ah oo shidaalka soo saarta Khamiistii si ay u soo saarto oo ay u horumariso kaydka saliida ee waqooyiga dalka.
Saraakiil sarsare oo ka tirsan Taliban iyo safiirka Shiinaha u fadhiya Kabul, Wang Yu, ayaa goob joog ka ahaa xafladda saxiixa telefishinka ee caasimadda Afgaanistaan, taasoo calaamad u ah heshiiskii ugu weynaa ee maalgashi shisheeye ee Afgaanistaan tan iyo markii kooxda Islaamiga ah ay la wareegeen awoodda Ogosto 2021.
Wasiirka macdanta ee Taliban Shahabuddin Dilawar ayaa u sheegay dhacdada in qandaraaska ay la galeen Xinjiang Central Asia Petroleum and Gas Co (CAPEIC) uu keeni doono $150 milyan sanadkii maalgashiga Shiinaha si looga soo saaro saliidda dooxada Amu.
Heshiisku wuxuu daboolayaa dhul dhan 4,500 kiiloo mitir oo laba jibaaran si wadajir ah waqooyiga Saripol, Jowzjan iyo Faryab, isaga oo abuuraya fursado shaqo ku dhawaad 3,000 oo Afgaanistaan ah, ayuu yidhi.
Dilawar wuxuu sheegay in maalgashiga Shiinaha la filayo inuu kordho $540 milyan saddex sano gudahood qandaraaska 25-ka sano ah. Wuxuu intaas ku daray in maamulka Taliban ay la yeelan doonaan iskaashi boqolkiiba 20% ah mashruuca, iyad oo la kordhinayo ilaa 75%.
Safiirka Shiinaha ayaa bogaadiyay xafladda saxeexa “guuleystay”, isaga oo ku tilmaamay mid bilow wanaagsan u ah horumarinta xidhiidhka laba geesoodka ah ee Beijing iyo Kabul.
“Mashruuca saliidda ee Amu Darya [Webiga] waa mashruuc muhiim ah oo iskaashi wax ku ool ah oo u dhexeeya Shiinaha iyo Afgaanistaan,” Wang ayaa sidaas yidhi.
“Horumarka mashruucani wuxuu tusaale u yahay iskaashiga Shiinaha iyo Afgaanistaan ee mashaariicda waaweyn ee tamarta iyo qaybaha kale,” ayuu yidhi.
Wang wuxuu ku booriyay shirkadda Shiinaha inay “si adag ugu hoggaansamaan shuruucda Afgaanistaan” iyada oo fulinaysa mas’uuliyadeeda iyo waajibaadkeeda si waafaqsan qandaraaska.
“Isla mar ahaantaana, waxaan sidoo kale aaminsanahay oo aan rajaynayaa in dhinaca Afqaanistaan ay qaadaan tallaabooyin wax ku ool ah oo wax ku ool ah si loo hubiyo habsami u socodka iyo amniga ee mashruuca… si kor loogu qaado kalsoonida maalgashadayaasha shisheeye ee badan si uu u horumaro ganacsiga Afgaanistaan.”
Shirkadda National Petroleum Corp oo ay leedahay dawladda Shiinaha ayaa heshiis kaas la mid ah la saxeexday dawladdii hore ee Afgaanistaan ee uu Maraykanku taageero si ay shidaal uga soo saaraan dooxada Amu Darya.
Dilawar wuxuu sheegay in qandaraaskii hore aan la fulin karin sababta oo ah wuxuu lahaa “dhibaatooyin badan.” muu sharaxin sababahaas laakiin wuxuu sheegay in maamulkiisu uu dib u habeyn ku sameeyay dukumeentiga si wax looga qabto arrimihii hore.
Wasiirka Talibanka ayaa sheegay in saliida ceedhinka lagu farsameyn doono gudaha Afgaanistaan sida uu dhigayo heshiiska, isaga oo soo jeediyay in shirkadda Shiinaha ay ka dhisi doonto dalka warshad sifeyn ah.
Khayraadka Afgaanistaan ee aan weli laga faa’iidaysan waxa lagu qiyaasaa in ka badan $1 trillion. Maalgashadayaasha ajnabiga ah ayaa muujiyay xiisaha ay u qabaan in ay sahamiyaan> Afgaanistaan ayaa ka soo baxday sanado badan oo dagaalo ah kuwaas oo aan suura gelin baadhista shidaalka.
Daalibaan ayaa haatan 16 bilood ka hor la wareegtay maamulka dalkaas, markii ay burburtay dawladii caalamku taageerayey ee Kabul, dhammaan ciidamadii caalamiga ahaa ee uu Maraykanka hoggaaminayay ayaa isaga baxay dalkaas kaddib ku dhawaad 20 sano oo dagaal ah.
Balse bulshada caalamka ayaan wali aqoonsan xukuumadda Taalibaan sababo la xidhiidha xuquuqul insaanka, gaar ahaan xayiraadaha ay saarayaan haweenka Afgaanistaan in ay helaan shaqo iyo waxbarasho.
Shiinuhu sidoo kale si rasmi ah uma aqoonsan Taliban, laakiin waxa ay wacad ku martay inay taageerto oo ay la shaqayn doonto madaxda Islaamiyiinta horumarinta dhaqaalaha Afgaanistaan.
China, Pakistan, Russia, Iran, Turkey iyo dhowr waddan oo kale oo gobolka ah ay safaaradahooda Kabul furnaayeen ka dib markii Taalibaan ay la wareegeen, Washington iyo dalalka reer galbeedka ayaa si degdeg ah u raray xafiisyadooda dublamaasiyadeed ee Afgaanistaan ee Doha, Qatar.