Ali Larijani, bidix, iyo Siciid Jalili, midig, ayaa lagu arkay sawirkan 2008-dii oo ay bixisay mareegta wararka ee dawladda Iiraan ee Asr Iran 2008. (Asr Iran)
Iyada oo muddo bil ah ay ka hadhsan tahay doorashada madaxtinimo ee dalka Iran oo uu ku bedelayo Ebrahim Raisi oo ahaa muxaafid ka dib geeridii uu ku dhintay shil diyaaradeed 19-kii May, ayaa waxaa soo baxaya sawir cad oo muujinaya muxaafid kale oo laga yaabo inay noqdaan musharaxiinta kaliya ee loo ansixiyay ee tartanka.
Dowladda Iran ayaa u qabatay doorashada madaxtinimada 28-ka Juun, iyada oo musharrixiinta mustaqbalka lagu casuumay inay isdiiwaangeliyaan muddo shan maalmood ah oo ka bilaabaneysa Khamiista. Dhammaan musharrixiinta waa in ay kala shaandheeyaan Golaha Ilaalada, oo ah hay’ad aan la dooran oo ay ku jiraan kuwa daacadda u ah Hogaamiyaha Sare ee Ayatollah Ali Khamenei.
Warbixinnada lagu daabacay Axaddii, warbaahinta dawladda Iran ayaa sheegtay in goluhu uu ku dhawaaqi doono musharraxiinta la ansixiyay qiyaastii laba toddobaad ka hor codbixinta.
Raisi ayaa madaxweyne loogu doortay 2021 codbixin ay hadheeyeen codbixintii ugu hoosaysay, iyada oo dad badan oo Iraniyiin ah aanay danaynaynin ka dib markii Golaha Ilaalintu ka mamnuuceen inay tartamaan kuwa ugu caansan. Kormeerayaasha qaar ayaa u arkayay doorashada Raisi, mid uu waday 85-jirka Khamenei, waxaanay calaamad u ahayd in hoggaamiyaha ugu sarreeya uu doonayey inuu Raisi noqdo beddelkiisa.
Mid ka mid ah musharrixiinta suurtogalka ah ee tartanka bisha soo socota waa ku-simaha madaxweynaha Mohammad Mokhber, oo ahaa madaxweyne ku-xigeenka koowaad ee Raisi oo ku xigay inuu qabto jagada madaxtinimo markii uu madaxweynuhu dhintay, sida uu qabo shuruudaha dastuurka Islaamiga ah ee Iran.
Jason Brodsky, oo ah agaasimaha siyaasadda kooxda u doodda Maraykanka ee United Against Nukliyeerka Iran (UANI) isla markaana muddo dheer u kuur galayay siyaasadda Iran, ayaa sheegay inuu arkay calaamado kala duwan oo ku saabsan in Mokhber uu isu diiwaangelin doono musharax madaxweyne. Waxa uu kale oo uu ka hadlay dad kale oo loo badinayo in ay ku tartamayaan wareysi uu siiyay daabacaada Isniinta ee barnaamijka “Fashpoint Global Crises” ee VOA.
Jason Brodsky, agaasimaha siyaasadda UANI: oo ka hadlayey musharrixiinta waxa uu sheegay in ay jiri doono murashaxiin Golaha Ilaalintu diidi doonaan. Wareega doorashada madaxtinimo ayaa waxaa ku jira musharaxiin kooban oo lagu dhawaaqay iyo kuwo la filayo oo ay warbaahinta Iran hadal hayaan.
Mid waa Siciid Jaliili, oo ah nin mayal adag, horena u ahaa xoghayihii Golaha Sare ee Amniga Qaranka, haddana ah wakiilka Khamenei ee golaha. Jalili waxa uu taageersanaa dhaq-dhaqaaqyo gardaro ah oo lagu hormarinayo barnaamijka Nukliyeerka Iran [kaas oo Tehran ay sheegtay in uu nabdoon yahay, awoodaha reer galbeedkana ay ka cabsi qabaan in looga dan leeyahay in lagu horumariyo hubka Nukliyeerka]. Waxa uu hore ugu dhawaaqay inuu yahay musharax madaxweyne.
Musharaxa kale ee la tartamaya waa Ali Larijani, oo u muuqda inuu damac shaqsi ah u qabo inuu isa soo sharaxo, balse aan la hubin inuu aqbalaad heli doono. Tartankii madaxtinimo ee 2021-kii, ayaa si foolxun looga reebay tartanka ka dib markii uu noqday afhayeenka baarlamaanka Iran.
Larijani waxa ay u badan tahay in uu yahay musharaxa ugu aqoonta badan ee u tartami kara xilka madaxtinimo marka loo eego tirada jagooyinka uu ka soo qabtay maamulka jamhuuriyadda islaamiga ah: wasiirka dhaqanka, madaxa warbaahinta dawladda ee warbaahinta dawladda ee Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iran (IRIB), Xoghayaha Golaha Sare ee Amniga Qaranka iyo guddoomiyaha baarlamaanka.
Shakhsiyaadka kale ee loo arko inay yihiin musharixiinta u taagan xilka madaxweynaha waxaa ka mid ah Mehrdad Bazrpash, wasiirka waddooyinka iyo horumarinta magaalooyinka Iran. Waa aqoon yahan ka tirsanaa maamulkii madaxweynihii hore ee Iran Maxamuud Axmadi Najad. Intaa ka hor, Bazrpash waxa uu xubin ka ahaa ururka maleeshiyada Basij ee ardayda. Waxa uu qayb ka yahay jiilkan da’da yar ee “Xisbollaahis” [taageerayaasha aadka u jecel Jamhuuriyadda Islaamiga ah] ee Khamenei uu ku beeray.
Parviz Fattah, oo ah musharaxa kale, waa madaxa fulinta fulinta amarka imaam Khomeini (EIKO). Waxa uu sidoo kale ahaa sarkaal hore oo ka tirsan ciidamada sare ee Iran, Ilaalada Kacaanka Islaamiga ah (IRGC), iyo madax hore oo dhowr ah oo aasaasi ah iyo ganacsiyo dawladeed oo ku xiran dhaqaalaha.
Tusaale ahaan, Fattah waxa uu hoggaamiyay hay’adda samafalka ee Mostazafan Foundation iyo Ururka Iskaashatada IRGC. Waxa uu ku hoos jiraa tilmaamo badan oo cunaqabatayn Maraykan ah.
Mr Brodsky waxay VOA weydiisay Tayada aqoonta uu Khamenei ka raadinayo madaxweynahiisa soo socda? Brodsky: Waxaan u maleynayaa in Khamenei uu diiradda saarayo isku xigxiga Jamhuuriyadda Islaamiga ah. Taasi waa mudnaanta ugu weyn ee uu leeyahay. Waxa uu rabaa in uu kursiga madaxtinimo ku fadhiisto qof laba gacmood oo la aamini karo xilli xasaasi ah oo taariikhda jamhuuriyadda islaamiga ah.
Yaan la iloobin in madaxweynaha xiga ee Iran uu xafiiska sii hayn doono afar sano oo buuxda. Markaa, Khamenei wuxuu samaynayaa meelayn waqti dheer ah xafiiskan, wuxuuna doonayaa inuu hubiyo in xafiiska madaxtooyada uu ku jiro qof aan dhibaato u keeni doonin mudnaantiisa inta lagu jiro habka isku xigxiga.