Xukuumadda Somaliland Oo Ku Guulaysatay Hirgelinta Baasaboorka Casriga ah Ee E-Passport “Tallaabadan Aynu Maanta Qaadnay Waxaan u arkaa Tallaabo Horumar ah, waxaanan rejaynayaa in ay noqoto mid lagu guulaysto” Madaxweyne Siilaanyo “Dawladdo badan ayaa noo balan qaaday in ay aqbalayaan baasaaboorka cusub, kuwo kale way aqbaleen-ba” Waran Cadde…

0
547

Hargaysa (Dawan): Madaxweynaha Jamhuuriyadda Somaliland Md. Axmed Maxamed  Maxamuud (Siilaanyo) ayaa  shalay  daah-furay qalabka iyo mishiinadda lagu samaynayo baasaaboorka casriga ah ee loo yaqaano (E-Passport) kaasi oo markii u horaysay si rasmi ah Somaliland uga hirgalay.

Qalabkan lagu samaynayo basaaboorkan casriga ah ee E-passport oo ay dalka keentay xukuumadda Somaliland oo qandaraas ku siisay shirkad  gaar loo leeyahay oo magaceedda la yidhaahdo Horn of Africa Facilities Management Company, isla markaana   ay leeyihiin muwaadiniin reer Somaliland ah, iyada oo qofkii u horeeyay ee qaatay baasaaboorkaasina uu noqday  Madaxweynaha Somaliland Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo), iyadoo shalay-na si rasmi ah loogu wareejiyay ciidanka laanta socdaalka.

 Munaasibadii lagu  daah-furay qalabka lagu samaynayo baasaabooradda cusub ee E-passport loo yaqaano oo ka dhacday xarunta dhexe ee laanta socdaalka Somaliland ee magaaladda Hargeysa,  ayaa waxa ka soo qaybgalay masuuliyiin kala duwan oo ka socday xukuumadda, kuwaasi oo  ay ka mid ahaayeen wasiirrada wasaaradaha  maaliyadda, arrimaha gudaha, madaxtooyadda, waxbarashadda, taliyaha laanta socdaalka, taliyaha ciidamadda booliska,  maayarka caasimadda iyo sidoo kale masuuliyiin ka socday shirkadda keentay qalabka lagu samaynayo Baasaaboorka cusub.

 Madaxweyne Axmed Siilaanyo, oo hadal kooban ka jeediyay munasibadaasi  lagu shaaciyay  baasaaboorka cusub ee ay yeelatay Somaliland,   ayaa ku tilmaamay   hirgelinta qalabkan casriga ah iyo baasaaboorkan cusub  in ay tahay tallaabo dhinaca horumarka loo qaaday oo xukuumadiisa u taabo-galay.

 “Aad iyo aad ayaan ugu mahad celinayaa cid kasta oo hawshani ka shaqaysay, tallaabadan maanta la qaaday, waxaan u arkaa tallaabo horumar  u ah dalka Somaliland, waxaanan illaahay ka rejaynayaa  in ay noqoto mid lagu guulaysto, dalkeena iyo umadeenana anfaca uu noqdo baasaboorkani,”ayuu yidhi Madaxweynaha Somaliland Mudane Axmed Maxamed Maxamuud Siilaanyo.

Wasiirka daakhiliga  Cali Maxamed Waran cadde, oo isna hadal ka jeediyay xafladaasi ayaa sheegay in qalabka lagu samaynayo Baasaabooradda uu yahay  qalab aad u casri ah, isla markaana lagala soocon karro dhamaanba dadka xuduudaha dalka ka soo gelaya iyo sidoo kale tiradda iyo magacyadda dadka maalin kasta  baasaaboorka qaadanaya.

 Cali Waran Cadde, oo madaxweynaha sharaxaad ka siinayay qalabkan casriga ah ee lagu samaynayo Baasaaboorka cusub ee Somaliland (E-Bass port), waxa uu yidhi “Muddane madaxweyne, halkan aan maanta (shalay) fadhinaa waa xaruntii laanta socdaalka ee Somaliland,  waa xarun balaadhan,  waxaana yaalla qalab aad u casri ah oo dhamaanba dalka Somaliland marka aan anigu xafiiskayga joogo  dadka madaarrada dalka ka soo gelaya aan halkaa ka daalacan  karro, isla markaana dadkaasi soo gelaya magacyadooda halkan aan ka eegi karo, illaa askariga laanta socdaalku waxa uu qabanayo. Dabadeedna wax alla wixii Baasaaboor soo galay iyo wixii dad soo galay halkan ayaa lagu kaydinayaa madaxweyne.”

 Waxa kale oo uu Wasiirku sheegay in hirgelinta hanaankan  casriga ah ee loo samaynayo Baasaaboorkani ay dawladdo badani Somaliland ku amaaneen, isla markaana ay mid tahay meelaha ay Somaliland sida weyn horumarka uga samaysay.

“Dad badan  oo caalamka ah oo aynu xidhiidh leenahayna waxay had iyo jeer meelaha ay sida aad ka ah ula dhacsan yihiin sida aynu wax uga qabanay ayay ka mid tahay laanta socdaalku, xuduudaha dalka oo dhan waxa ay ku leedahay xafiisyo iyo meel kasta oo dalka laga soo gallo. Madaxweyne sida aad og tahay  waxa aynu ka hadalnay qaadashaddii kaadhka aqoonsiga  Jinsiyadda ee Somaliland iyo Baasaaboorkan cusub, waana labadda  wax ee jinsiyadda  qofka cadeeya cidda uu yahay  ee  lagu aqoonsado. Baasaaboorkan casriga ah ee ay Somaliland samaysatay ayaa u kala  baxaya   (Diplomat-bass port), oo ah ka ay qaataan madaxda dawladda  ee ay calamka ku marayaan, iyo ka loo yaqaano (service-bass port)  ee ay qaataan shaqaalaha dawladu,  iyo ka caadiga ah ee ay qaadanayaan dadweynaha caadiga ah ee reer Somaliland ee    loo yaqaano (Ordinery-bass port)” ayuu yidhi Wasiir Waran Cadde.

 Wasiir Waran-cadde waxa uu tafaasiil ka bixiyay sida aan loo foojari garayn Karin baasaboorkan cusub, isagoo arrintaasi ka hadlayayna waxa uu yidhi  “Baasaaboorkan cusubi waxa uu leeyahay  qaybo faarro badan, iyada oo haddii la damco in ka  hore laga gooyo  oo si khalad ah loo qaato ma aqbalayo mishiinku ilaa aad ka koowaad qaadato,   Haddii ka  koowaad la  qaatana, ma aqbalayo illaa ka saddexaad la qaato.  Markaa haddii qof xaddo ama meesha lagala baxo mishiinka ayaa sheegaya wax dambe oo uu samaynayaana ma jirto ilaa kii ka horeeyay la hello.  Waxa kale oo uu leeyahay Baasaaboorkani sawir qofka isha laga qaadayo,mid wejiga laga qaadayo iyo mid farta laga qaadayo.”

 Cali Waran Cadde, waxa kale oo uu sheegay  in dawladdo badan oo xidhiidh la leh Somaliland ay balan qaadeen in ay aqbalayaan in dalkoodda lagu tago baasaaboorka Somaliland ee cusub. Waxaanu tilmaamay in waxyaabo badan lagaga kaaftoomayo hirgelinta  baasaaboorkani cusub. Waxaanu yidhi “Waxyaabo badan ayaynu kaga kaaftoomaynayaa Baasaaboorkan cusub ee aynu  samaysanay, dawladdo badanina waxay noo balan qaadeen in ay aqbalayaan, dalal badan oo imikaba qaata  oo ina aqbalayna way jiraan.

waxa kale oo  aan doonayaa  in aan halkan uga mahad celiyo  wasiirka maaliyadda C/casiis Samaale,  madaxweyne waa ninka bixiyay dhaqaalihii lagu sameeyay, si wanaagsan ayuu noogala hawl galay, kharashkiina wuu bixiyay, si wanaagsana way noogu suurto gashay, aad iyo aad ayaanan wasiirka maaliyadda ugaga mahad celinayaa, waxa kale oo aan u mahad celinayaa shirkaddii soo samaysay  Baasaaboorkan cusub, iyada oo runtii wakhtigii aanu ugu tallo galnay ku keentay.”

 Sidoo kale  Maxamed Yuusuf, oo ku hadlayay magaca shirkadda  soo samaysay baasaaboorkani cusub iyo sidoo kale keenidda qalabka mishiinadda ah ee lagu samaynayo Baasaaboradda, oo isna munaasiabdaasi   hadal ka jeediyay ayaa mahad naq balaadhan u jeediyay cid kasta oo gacan ka siisay  keenidda qalabkaasi iyo baasaabooraddaba oo uu ugu horeeyo madaxweynaha Siilaanyo iyo sidoo kale wasiirrada Arrimaha gudaha iyo Maaliyadda, Waxaanu yidhi “Aniga oo ku hadlaya magacayga iyo magaca  shirkadda  soo samaysay Somaliladn E-bass port, waxaan marka hore u mahad celinayaa Illaahay (SWT)  ee nagu asturay xilkii uu qarankani lahaa ee aanu damaanad qaadnay in aanu ku guulaysano. Waxba ku dheeraan maayo inaan ka sheekeeyo qalabkani oo waad aragtaan, waxaanu keenay Baasaaboor leh dhamaanba astaamaha ay leeyihiin Baasaabooradda caalamiga ah ee dunidda maanta laga isticmaallo ee E-bass port loo yaqaano. Mar labaad waxa aan u mahad celinayaa madaxweynaha jamhuuriyadda Somaliland  oo fuliyay barnaamijkani iyo dhamaanba cidii kale ee nagala shaqaysasayna waan u mahad celinayaa, oo uu ugu horeeyo wasiirka maaliyadda, wasiirka Arrimaha guddaha, taliyaha laanta socdaalka, iyo sidoo kale dhamaanba cidii naga caawisay in aanu ku guulaysano  keenista Baasaaboorkan iyo qalabka casriga ah ee uu ku shaqaynayo”.

 Isaga oo hadalkiisa sii watayna waxa uu yidhi  “Waxa kale oo aan doonayaa in aan halkan ka iftiimiyo ka sekow keenista qalabka iyo Baasaaboorka, waxa aanu tababarnay dhamaanba shaqaalaha laanta socdaaalka ee ka shaqayn doona bixinta baasaabooradda, kuwaasi oo uu tababarku u socday muddo, iyada oo qaadashaddii qandaraaska ay noogu jirtay,  in aanu tababar siino shaqaalaha  laanta socdaalka ee hawshani ka shaqaynaya, sidaas awgeed waxaanu  u tababarnay shaqaalaha ka shaqayn doona arrintani.  Shirkaddani oo magaceeda la yidhaahdo horn of Africa facilities management Company, waana shirkad ay leeyihiin muwaadiniin reer Somaliland ah, xidhiidh wada shaqayneed-na la leh shirkaddo caalami ah, oo ay ka mid yihiin Gate Way iyo Delta oo ah Jarmal, oo aanu ka soo samaynay Baasaaboorkani , shirkadahanina waxay ka mid yihiin shirkadaha ugu horeeya aduunka ee sameeya qalabka lagu sameeyo Baasaabooradda, lacagta iyo dhamaanba  qalabka lagu kaydiyo  ama lagaga shaqeeyo macluumaadyadda dhinaca amaanka”.

 Dhinaca kale Taliyaha laanta socdaalka ee Somaliland gaashaanle sare Maxamed Cali Yuusuf oo isna xafladaasi hadal ka jeediyay, ayaa ka waramay faa’iidada uu leeyahay basaaaboorkani elegtarooniga ah, kaasi oo uu sheegay in uu wax badan ka tari ilaalinta nabadgelyada guud ee dalka, waxaanu tilmaamay in maanta ay dadka reer Somaliland ka maarmeen baahidii ka haysatay dhinaca baasaabooradda.

 By: Khadar Cabdi Muuse

Leave a Reply