Marka koowaad Mahad iyo amaanba dhamaantood waxaa leh Allaah SWT, marka labaad waxaan hambalyo iyo bogaadin u jeedinaynaa dhalinyarada reer Somaliland meel kasta oo ay joogaanba. intaa ka dib dhalinyaradu waa qaybta ugu balaadhan bulshada reer Somaliland, waxaanay door muhiim ah ku leeyihiin arimaha kala gedisan ee dalkooda ka jira oo dhan, sida arrimaha la xidhiidha dhinacyada siyaasada, shaqada, waxbarashada, amaanka iyo guud ahaanba hawlaha kale ee arimaha bulshada khuseeya.
Hase ahaatee waxaynu ogsoonahay in xukuumadahii kala duwanaa ee Somaliland soo maray laga soo bilaabo 1991-2010 aanay midkoodna dhalinyarada reer Somaliland ka helin wax tixgelin ah, iyo saami u qalma oo la xidhiidha dhinacayada maamulka iyo talada siyaasadeed ee wadanka. Taasoo macnaheedu yahay in aanu jirin wax cod ah iyo wax door ah oo ay dhalinyaradu ku lahaayeen goleyaasha kala duwan ee lagaga arinsado, isla markaana lagu gooyo go’aamada kala duwan ee mustaqbalkooda iyo noloshooda dhaqan dhaqaaleba.
Waxaase nasiib wanaag iyo Illaahay ah in Madaxweynaha hada xilka haya ee Jamhuuriyadda Somaliland Md Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) uu markii ugu horeysay ee uu talada dalka qabtayba la yimid siyaasad cusub oo ka duwan siyaasadihii ay dalka ku hogaamin jireen Madaxweyneyaashii isaga ka horeeyey. Isla markaana ah siyaasad hogaamineed oo ku salaysan korinta iyo gacan qabashada dhalinyarada reer Somaliland. Sidaas aawadeed Madaxweyne Axmed Siilaanyo, isaga oo arintaas ka duulaya waxa uu ku dhaqaaqay inuu dhalinyada ku dhiiri geliyo ka qayb galka maamulka iyo talada siyaasadeed ee dalkooda, waxaanu xukuumadiisii ugu horeysay ee uu soo dhisayba dhalinyarada reer Somaliland ka siiyey saami aad u weyn oo u qalmayey run ahaantii.
Waxaanu xilal iyo masuuliyado waaweyn u dhiibay dhalinyaro faro badan oo aan weligeed da’dooda oo kale hore lagu eegin in ay wax xil ah qabtaan. Macnaha arintaas ka danbeeyey uu Madaxweynuhu uga dan lahaana waxa uu ahaa in ay xukuumadiisu abuurto jiil cusub oo ah dhalinyaro maanta iyo mustaqbalkaba Qaranka hogaamin kara, ummadiisana horumar iyo badhaadhe u horseedi kara iyo waliba inay dhalinyaradaasi tusaale iyo hiigsi fiican u noqdaan dhalinyarada ka danbeysa.
Sidoo kalena siyaasada hogaamineed ee Madaxweyne Siilaanyo waxa ay meesha ka saartay wixii sharuuc iyo carqalado ahaa ee hortaagnaa da’da ay dhalinyaradu ka qayb geli karto talada siyaasadeed ee dalka oo markii hore (35) jir, waxaanu Madaxweynahu suurto-geliyey sharciyo cusub oo tilmaamaya in da’ahaan dhalinyaradu (25) jir kaga qayb geli karaan maamulka dawladnimo iyo goleyaasha kala gedisan ee lagu jaangooyo talada siyaasadeed ee dalkoodaba.
Hadaba baryahan danbe waxa soo baxay rag waaweyn oo weliba siyaasiyiin sheeganaya, kuwaas oo inta ay siyaasadii ku guuldaraysteen miciin mooday inay dhalinyaradii wadanka siyaabo khaldan u adeegsadaan, iyada oo aad maalin kastaba arkayso nimankaasi iyaga oo shirinaya koox dhalinyaro ah oo weliba aad u da’ yar, oo ay ku soo urursadeen qaab aad u xun oo qabyaalad iyo kala qaybin ku salaysan. Ka dibna ku tilmaamaya in ay yihiin urur dhalinyaro ah, oo hebel iyo xisbi hebel taageersan, una samaynaya summado gaar ah iyo magacyo kala duwan oo looga dan leeyahay in dhalinyarada lagu kala geeyo.
Magacyada noocaas ah iyo ururada dhalinyaro ee mudooyinkan dambe nimankaas siyaasiyiinta sheeganayaa sameeyeena waxaa ka mid ah oo aynu ka xusi karnaa, ururka DHALIYARADA EE JIDAALI, URURKA DHALINYARADA EE DALLO, URURKA DHALINYARADA EE GURMAD IYO URURKA DHALIYARADA MAGAADADA, Kuwaas oo runtii ah wax aad looga yaq yaqsoodo, ayaa dhinaca kalena waxa ay muujinayaan diciifnimada iyo siyaasad xumada nimankaas siyaasiyiinta isku sheegaya ee doonaya inay dalkan madax ka noqdaan. Su’aasha is weydiinta lihise waxa ay tahay nimanka noocaas ah ee
maalin kasta dhalinyarada ku dhiirigelinaya inay samaystaan ururo qabiil ma hogaamin karaan dalkan iyo dadkiisa …?!
Siyaasiyiinta ku sifoobay habdhaqankaas gurracan ee aynu soo xusnay, hadii aynu farta ku fiiqnona qaarkood , waxaa jira oo aynu tilmaami karnaa
rag ka tirsan Xisbiga mucaaridka ah ee WADDANI, oo halkii laga filayey in ay u soo bandhigaan shacbiga ay codka iyo kalsoonidaba ka doonayaan mabaa’dii siyaasi ah iyo qorsheyaal cad cad oo ummaddu ku dooran karto, isla markaana ah kuwo ka turjumaya barnaamijyada horumarineed ee ay Xisbi ahaan dalka wax kaga qaban doonaan. Ayaa markii ay arimahaas ku fashilmeen, wax ummadu ku raacdona waayeen, waxa ay dan moodeen oo ay mabda’ iyo barnaamij siyaasadeed ka dhigteen in ay dhalinyarada da’ yarta ah u horseedaan, kuna jiheeyaan waxyaabo naxli iyo xumaan ah, oo dib u dhac ku keenaya noloshooda iyo mustaqbalkoodaba. Tusaale ahaan siyaasiyiinta iyo masuuliyiinta kala duwan ee Xisbiga WADDANI waxa ay si cad oo aan qarsoodi ahayn dhalinyarada reer Somaliland ugu dhiirigeliyaan in ay isu urursadaan beel, beel, reer reer iyo jufo jufo ka dibna samaystaan ururo qabyaalad ku dhisan oo magacyo beeleed huwan.
Sida aynu ka war qabnona Xisbiga WADDANI ururada qabyaaladeed ee uu dhalinyarada u samaynayo hirgelintooda waxa uu ku bilaabay dhalinyarada ay isku beesha yihiin Guddoomiyaha Xisbagaas Md Cabdiraxmaan Maxamed Cabdillaahi (Cirro), kuwaas oo ay u sameeyeen dhawr urur oo dhamaantoodba qabyaalad ku binaysan, magacyo reerna sita. Ururadaas qabyaaladaysan ee uu Xisbigaasi dhalinyarada u sameeyeyna waxaa ka mid ah kuwa aynu beryahan dambe magacyadooda warbaahinta ka maqalo ee sheega in ay degmada Cadaadley shir beeleed ugu qabanayaan dhalinyarada reer Somaliland oo dhan. Waxaase nasiib wanaag ah in dhalinyarada reer Somaliland maanta ka dheregsan yihiin, oo ay ka war qabaan dadka noocaas ah ee doonaya inay mustaqbalkooda god madow ku ridaan. Kuwaas oo uu ugu horeeyo Guddoomiyaha Xisbiga WADDANI Md Cabdiraxmaan Cirro oo ah ninka isagu dhabarka soo taabtay dhiibay shir beeleedkan ay ku baaqayaan fikradiisa.
Si kastaba ha ahaatee waxaanu leenahay dhalinyarada reer Somaliland ma geyaan qabyaalada iyo kala qayb qaybinta laga dhex wado ee ha laga daayo, dhalinyada laf ahaantoodana waxaan u soo jeedinayaa in ay ka fogaadaan, oo aanay dhegaysan kuwa aan nasteexooda ahayn ee qabyaalada ku kala qoqobaya. Meelna ha uga soo wada jeestaan cid kasta oo doonaysa in ay dhalinyarada midnimadooda iyo wadajirkooda bur buriso iyo kuwa dabada ka riixayaba.
Wa billaahi towfiiq
Abdirahman Osman
Hargeysa Somaliland
